بهلول (هفته‌نامه)بُهْلول، هفته‌نامه‌ای انتقادی و طنزآمیز همراه با کاریکاتور که مدافع و ناشر افکار حزب دمکرات بود. ۱ - شروع انتشاراین هفته‌نامه از اوایل سال ۱۲۹۰ش/۱۹۱۱م نخست با مدیریت شیخ علی عراقی منتشر شد و پس از آن، با مدیریت اسدالله خان‌پارسی در ۴ صفحه با قطع متوسط و چاپ سنگی در تهران انتشار می‌یافت. [۱]
محمدابراهیم باستانی پاریزی، جراید فکاهی در ایران، ج۱، ص۴۶۲، مجموعۀ گفتارهایی دربارۀ چندتن از رجال ادب و تاریخ ایران، به کوشش قاسم صافی، تهران، ۱۳۵۷ش، شم ۲۲.
[۲]
ادوارد براون، تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران در دورۀ مشروطیت، ج۲، ص۲۶۷، ترجمۀ محمد عباسی، تهران، ۱۳۳۷ش.
[۳]
مسعود برزین، شناسنامۀ مطبوعات، ج۱، ص۹۶، تهران، ۱۳۷۱ش.
[۴]
محمد صدرهاشمی، تاریخ جراید و مجلات ایران، ج۲، ص۳۶، اصفهان، ۱۳۶۴ش.
۲ - مطالب نشریهصفحات ۱ و ۴ بهلول ویژۀ کاریکاتور بود و صفحات ۲ و ۳ آن، اختصاص به دیگر مطالب داشت. مطالب این نشریه شامل: سرمقاله، شعر (زیر عنوان ادبیات)، اخبار داخله (به شکل فکاهی) و بخش پرطرفداری به نام «کهنه مقویم بهلول» بود. [۵]
محمدابراهیم باستانی پاریزی، جراید فکاهی در ایران، ج۱، ص۴۶۲، مجموعۀ گفتارهایی دربارۀ چندتن از رجال ادب و تاریخ ایران، به کوشش قاسم صافی، تهران، ۱۳۵۷ش، شم ۲۲.
[۶]
محمد صدرهاشمی، تاریخ جراید و مجلات ایران، ج۲، ص۳۷، اصفهان، ۱۳۶۴ش.
[۷]
محمد محیط طباطبایی، تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، ج۱، ص۲۲۷-۲۲۸، تهران، ۱۳۶۶ش.
۳ - خط سیاسیبهلول که با اعلام خط سیاسی خود، یعنی طرفداری از کارگران نشریه‌ای تندرو به شمار می‌آمد، خوانندگان بسیاری پیدا کرد، به گونه‌ای که تک شماره‌های آن با بهایی بیش از بهای همیشگی نشریه به فروش می‌رسید و شاید بتوان آن را تنها نشریۀ همواره کمیاب در دوران برپایی مجلس دوم دانست. [۸]
محمد محیط طباطبایی، تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، ج۱، ص۲۲۸، تهران، ۱۳۶۶ش.
[۹]
گوئل کهن، تاریخ سانسور در مطبوعات ایران، ج۲، ص۵۷۳، تهران، ۱۳۶۰ش.
۴ - توقیف نشریهکاریکاتورهای متنوع، نیشدار و پرمعنای آن که همگی گویای رویدادهای زمان خود بودند، موجب می‌شدند که این نشریه همواره در معرض سانسور قرار گیرد و چندین بار نیز توقیف شود. از جملۀ این کاریکاتورها یکی در زمینۀ مذاکرۀ وام ۶ میلیون تومانی از ممالک دیگر برای به کار انداختن کارهای مملکتی (شم ۱۳)، و دیگری در مقایسۀ آزادی مطبوعاتِ زمان مشروطیت و هنگام استبداد بود (شم ۷). بهلول یک‌بار به سبب چاپ یکی از همین کاریکاتورها توقیف گردید و چاپخانۀ آن تعطیل شد و کارگران چاپخانه نیز مورد تعقیب قرار گرفتند. [۱۰]
محمد صدرهاشمی، تاریخ جراید و مجلات ایران، ج۲، ص۳۸، اصفهان، ۱۳۶۴ش.
[۱۱]
محمد محیط طباطبایی، تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، ج۱، ص۲۲۹، تهران، ۱۳۶۶ش.
[۱۲]
گوئل کهن، تاریخ سانسور در مطبوعات ایران، ج۲، ص۵۷۳، تهران، ۱۳۶۰ش.
۵ - انتشار فوقالعادهالبته این نشریه هربار پس از توقیف، شمارۀ فوق‌العاده‌ای با عنوان فوق‌العادۀ بهلول چاپ می‌کرد و اعتراض خود را به گوش مردم می‌رسانید. [۱۳]
محمد صدرهاشمی، تاریخ جراید و مجلات ایران، ج۲، ص۳۸، اصفهان، ۱۳۶۴ش.
[۱۴]
گوئل کهن، تاریخ سانسور در مطبوعات ایران، ج۲، ص۵۷۵-۵۷۶، تهران، ۱۳۶۰ش.
۶ - تغییر نامدر۷ ذیحجه ۱۳۴۱ق/۲۱ژوئیه۱۹۲۳م نشریۀ بهلول به جای شمارۀ ۸ روزنامۀ آزادی به صاحب امتیازی و مدیریت محمود آزادی که در توقیف بود، به چاپ رسید و انتشار آن تا چندین شماره (حداقل ۱۷شماره) ادامه یافت. [۱۵]
بیژن سرتیپ‌زاده و دیگران، فهرست روزنامه‌های موجود در کتابخانۀ ملی ایران، ج۱، ص۱۴، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۱۶]
محمد صدرهاشمی، تاریخ جراید و مجلات ایران، ج۲، ص۳۸، اصفهان، ۱۳۶۴ش.
۷ - فهرست منابع(۱) محمدابراهیم باستانی پاریزی، جراید فکاهی در ایران، مجموعۀ گفتارهایی دربارۀ چندتن از رجال ادب و تاریخ ایران، به کوشش قاسم صافی، تهران، ۱۳۵۷ش، شم ۲۲. (۲) ادوارد براون، تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران در دورۀ مشروطیت، ترجمۀ محمد عباسی، تهران، ۱۳۳۷ش. (۳) مسعود برزین، شناسنامۀ مطبوعات، تهران، ۱۳۷۱ش. (۴) بیژن سرتیپ‌زاده و دیگران، فهرست روزنامه‌های موجود در کتابخانۀ ملی ایران، تهران، ۱۳۵۶ش. (۵) محمد صدرهاشمی، تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان، ۱۳۶۴ش. (۶) گوئل کهن، تاریخ سانسور در مطبوعات ایران، تهران، ۱۳۶۰ش. (۷) محمد محیط طباطبایی، تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، تهران، ۱۳۶۶ش. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بهلول»، شماره۵۲۷۹. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|