برهان‌مسکین هرویبرهان مسکین هروی، از دانشمندان و عرفای اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم می‌باشد. ۱ - عدم آگاهی از شرحال برهان مسکین هرویدرباره تاریخ تولد، وفات و شرح حال وی اطلاع چندانی در دست نیست.برهان مسکین در هرات می‌زیسته [۱]
سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم، ج ۲، ص ۷۸۲.
و عمری به تحصیل و تألیف و مجاهده نفس و تزکیه باطن گذرانده است.وی در تألیفاتش از خود با عنوان «مسکین» و «برهان المساکین» نام برده است. [۲]
کتابخانة گنج بخش، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، تألیف احمد منزوی، ج ۴، ص ۲۳۸۱،اسلام آباد ۱۳۵۷ـ ۱۳۶۱ ش.
۲ - نامگذاری افراد دیگر به نام مسکینمعین الدّین محمّدبن محمّد فراهی (متوفی ۹۰۸ یا ۹۱۰ یا ۹۱۶)، مؤلف بحرالدّرر، نیز با عنوان «مسکین» و «معین المسکین» از خود یاد کرده است. [۳]
کتابخانة گنج بخش، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، تألیف محمدحسین تسبیحی،ج ۱، ص ۳۵۷ـ۳۵۸، راولپندی ۱۳۵۰ـ۱۳۵۵ ش.
[۴]
کتابخانة گنج بخش، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، تألیف محمدحسین تسبیحی، ج ۲، ص ۴،راولپندی ۱۳۵۰ـ۱۳۵۵ ش.
[۵]
تألیف کتابخانة گنج بخش، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، تألیف محمدحسین تسبیحی،ص۵۱۹، راولپندی ۱۳۵۰ـ۱۳۵۵ ش.
[۶]
تألیف محمدحسین تسبیحی، ص۵۲۴، کتابخانة گنج بخش، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، تألیف محمدحسین تسبیحی، راولپندی ۱۳۵۰ـ۱۳۵۵ ش.
[۷]
معین الدین بن محمد فراهی، تفسیر حدائق الحقائق: قسمت سورة یوسف، ج۱، ص۱۲، چاپ سید جعفر سجادی، تهران ۱۳۶۴ ش.
[۸]
معین الدین بن محمد فراهی، تفسیر حدائق الحقائق: قسمت سورة یوسف، ج۱، ص۲، چاپ سید جعفر سجادی، تهران ۱۳۶۴ ش.
۳ - شباهت در تألیفات دو مسکینآغاز همه کتابهای این دو، بدون استثنا، با آیه کریمه «رَبَّنآ آتِنا مِنْ لَدُنْکَ رَحمَةً وَ هَیِّی لَنَا مِنْ أَمْرِنَا رَشَداً» شروع می‌شود.شباهتهای بسیاری نیز در تألیفاتشان از نظر شیوه نگارش و موضوعات دیده می‌شود که احتمال یکی بودن آن‌ها را در ذهن برمی انگیزد. ۴ - آثار برهان مسکیناز برهان مسکین هشت اثر به جا مانده است که عبارت‌اند از: ارشادالمسلمین (تألیف در ۹۱۴)، ترجمه و شرح العقائد نجم الدین عمربن محمد نسفی (متوفی ۵۳۷) [۱۰]
احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۲، ص۱۱۴۲، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ ۱۳۷۰ ش.
[۱۱]
کتابخانة ندوة العلماء، فهرست نسخه های خطی فارسی کتابخانة ندوة العلماء لکهنو، ج۱، ص۱۲۶، دهلی نو ۱۳۶۵ ش.
انیس العابدین در عبادات؛ انیس الواعظین، چهل حدیث از رسول اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم [۱۲]
سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم، ج ۲، ص ۷۸۲.
معین المساکین فراهی نیز کتابی به نام روضة الواعظین دارد که شامل چهل حدیث است . [۱۳]
محمد محسن آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۱، ص۳۰۵، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۴]
احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۴، ص۲۳۵۳، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ ۱۳۷۰ ش.
که احتمال یکی بودن این دو اثر و مؤلف آن را تقویت می‌کند؛ اورادالاوقات؛ خلاصة الاوراد، گزیده‌ای از اوراد فی الایام والساعات مشتمل بر مقدمه و ۳۷ باب، درباره آداب و سنن و احکام [۱۵]
کتابخانة گنج بخش، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، تألیف احمد منزوی، ج ۴، ص ۲۳۸۱،اسلام آباد ۱۳۵۷ـ ۱۳۶۱ ش.
[۱۶]
احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۳، ص۱۴۲۹ـ۱۴۳۰، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ ۱۳۷۰ ش.
روضة الاتقیا (الاصفیاء) فی ذکرالاولیا؛ سراج المتعلمین در نحو؛ کنوز الاعمال . [۱۷]
سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم، ج ۲، ص ۷۸۲ـ۷۸۳
[۱۸]
احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، ج۲، ص۱۱۴۲، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ ۱۳۷۰ ش.
۵ - فهرست منابع(۱) محمد محسن آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۲) معین الدین بن محمد فراهی، تفسیر حدائق الحقائق: قسمت سورة یوسف، چاپ سید جعفر سجادی، تهران ۱۳۶۴ ش. (۳) کتابخانة گنج بخش، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، تألیف محمدحسین تسبیحی، راولپندی ۱۳۵۰ـ۱۳۵۵ ش. (۴) کتابخانة گنج بخش، فهرست نسخه های خطی کتابخانة گنج بخش، تألیف احمد منزوی، اسلام آباد ۱۳۵۷ـ ۱۳۶۱ ش. (۵) کتابخانة ندوة العلماء، فهرست نسخه های خطی فارسی کتابخانة ندوة العلماء لکهنو، دهلی نو ۱۳۶۵ ش. (۶) احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ ۱۳۷۰ ش. (۷) سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم، تهران ۱۳۶۳ ش . ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «برهان‌مسکین هروی»، شماره۱۱۴۱. |