بحرالمیتبَحْرُالْمَیت، دریاچه‌ای در فلسطین است که به واسطه فقدان حیات جانوری، به‌این نام (دریای مرده ) مشهور شده‌است. ۱ - نام‌های دیگراما در منابع مختلف و در میان اقوام گوناگون اسامی و القاب دیگری هم یافته است، چنان‌که در تورات نام آن دریای نمک ( بحرالملح ) و دریای عربه و دریای شرقی [۱]
عهد عتیق، سفر تثنیه،۳:۱۷.
[۲]
عهد عتیق، صحیفه یوشع، ۳:۱۶.
[۳]
عهد عتیق، صحیفه یوشع،۱۲:۳.
[۴]
عهد عتیق،كتاب دوم پادشاهان، ۱۴:۲۵.
[۵]
عهد عتیق، كتاب حزقیال نبى، ۴۷:۱۸.
آمده است، و رومیان و یونانیان آن را به سبب وجود قیر در جای‌جای دریاچه ، دریای قیر ( بحرالزفت ) می‌نامیدند. جغرافی‌دانان مسلمان آن را بحیره‌المُنْتِنه (متعفن، بوی‌ناک) و بحیره المقلوبه ، [۶]
یاقوت، بلدان، ج۱، ص۵۱۶.
[۷]
ابن خردادبه، عبیدالله، المسالک و الممالک، به کوشش دخویه، ج۱، ص۷۹، لیدن، ۱۳۰۶ق.
[۹]
مقدسی، محمد، احسن التقاسیم، ج۱، ص۱۸۳، لیدن، ۱۹۰۶م.
و به سبب آبادی زُغَر در نزدیکی آن، [۱۰]
یاقوت، بلدان، ج۲، ص۹۳۴.
بحیره زُغَر خوانده‌اند. [۱۱]
ابوالفدا، تقویم البلدان، به کوشش رنو و دوسلان، ج۱، ص۳۹، پاریس، ۱۸۴۰م.
[۱۲]
دمشقی، محمد، نخبه الدهر، ج۱، ص۲۶۸، بیروت، ۱۹۸۸م.
[۱۳]
دمشقی، محمد، نخبه الدهر، ج۱، ص۲۷۹، بیروت، ۱۹۸۸م.
۲ - شهر لوطبا انتساب به سدوم ، مسکن قوم لوط آن را بحیره سدوم ، و با انتساب به قوم لوط آن را دریاچه یا دریای لوط هم گفته‌اند. [۱۵]
ناصرخسرو، سفرنامه، به کوشش محمد دبیرسیاقی، ج۱، ص۲۹-۳۰، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۱۶]
حدود العالم، به کوشش منوچهر ستوده، ج۱، ص۵۶، تهران، ۱۳۴۰ش.
[۱۷]
ابن عبدالمنعم، حمیری، الروض المعطار، ج۱، ص۴۳۱، بیروت، ۱۹۸۴م.
[۱۸]
یعقوبی، احمد، البلدان، ج۱، ص۷۴، بیروت، ۱۹۸۸م.
[۱۹]
آغا، نبیل خالد، مدائن فلسطین، ج۱، ص۱۱۹، بیروت، ۱۹۹۳م.
[۲۰]
دباغ، مصطفی مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۸۳، بیروت، ۱۹۷۴م.
ناصر خسرو که این منطقه را دیده بوده، تصریح کرده که شهر لوط بر کنار بحرالمیت قرار داشته است. [۲۱]
ناصرخسرو، سفرنامه، به کوشش محمد دبیرسیاقی، ج۱، ص۳۰، تهران، ۱۳۵۶ش.
۳ - موقعیت جغرافیاییاین دریاچه در ۱۳۰۱ش/۱۹۲۲م (در دوره قیمومت انگلستان) به عنوان حد شرقی سرزمین فلسطین با کرانه شرقی (ترانس جُردن) در نظر گرفته شد. امروزه این دریاچه از جنوب غربی با اسرائیل ، از شمال غربی با کرانه باختری (جزئی از قلمرو دولت خودگردان ) و از شرق با کشور اردن همجوار است و حدود دو سوم از آن به اردن تعلق دارد. ۴ - ویژگیهاآب این دریاچه که ابن فقیه [۲۲]
ابن فقیه، احمد، مختصر کتاب البلدان، ج۱، ص۱۱۲، بیروت، ۱۹۸۸م.
آن را از عجایب چهارگانه سرزمین شام برشمرده، شورترین آب‌های جهان به حساب می‌آید و هیچ جانداری نمی‌تواند در آن زندگی کند. [۲۳]
ابن فقیه، احمد، مختصر کتاب البلدان، ج۱، ص۱۱۲، بیروت، ۱۹۸۸م.
[۲۴]
یاقوت، بلدان، ج۱، ص۵۱۶.
[۲۵]
عبدالمؤمن، بن عبدالحق، مراصد الاطلاع، ج۱، ص۱۶۹، بیروت، ۱۹۵۴م.
۵ - اهمیت۵.۱ - طومارهادر ۱۹۴۷م دست‌نوشته‌های باستانی موسوم به «طومارهای بحرالمیت » در محلی به نام « خربه قمران »، واقع در حدود ۵/۱ کیلومتری غرب این دریاچه و حدود ۱۲ کیلومتری ( جنوب ) شهر اریحا ، توسط چوپانان فلسطینی یافت شد که به پیروان اولیه عیسی (ع) تعلق دارد. گرچه بعضی این طومارها را به فرقه‌ای یهودی نسبت داده و گروهی حتی آن‌ها را متعلق به جماعتی از «آتش پرستان» ایران باستان به شمار آورده‌اند. در ۷۳م قیامی توسط این مردمان برضد رومیان برپا شد که محل آن را در کرانه غربی بحرالمیت و حدود ۳۲ کیلومتری شمال سدوم باستان دانسته‌اند. ۵.۲ - درگیری مسلمانان۵.۲.۱ - درآغاز اسلاماز همان آغاز اسلام ، مسلمانان قصد بیرون راندن رومیان از فلسطین را داشتند. در واقع، هم مسلمانان صدر اسلام و هم ساکنان قدیمی فلسطین، پیروزی بر رومیان را نوعی بازپس‌گیری سرزمین خودی از بیگانگان به شمار می‌آوردند از این‌رو، هرقل ( هراکلیوس ) در ۸ق/۶۲۹م بعد از غلبه بر سپاه کوچکی که به فرمان پیامبر (ص) گسیل شده بود، کمک‌های خود به طوایف جنوب بحرالمیت و ساکن در کنار مسیر مدینه - غزه را قطع نمود. این درگیری در موته ، واقع در منتهی الیه جنوب شرقی بحرالمیت رخ داد و طی آن، زید بن حارثه نیز جان خود را از دست داد. [۲۷]
طبری، تاریخ، ج۲، ص۳۶به بعد.
[۲۹]
بروکلمان، کارل، تاریخ ملل و دول اسلامی، ترجمه هادی جزایری، ج۱، ص۴۳، تهران، ۱۳۴۶ش.
۵.۲.۲ - در زمان ابوبکرکمی پس از آن، در ۱۳ق/۶۳۴م و در زمان ابوبکر ، مسلمانان با گذشتن از پترا در طول مسیر تجاری منتهی به ساحل جنوبی، سرگیوس ، حکمران رومی فلسطین را در وادی عربه، واقع در جنوب بحرالمیت، شکست داده، سپاهیان رومی را از میان برداشتند. ۵.۲.۳ - در زمان جنگ‌های صلیبیالحُمَیمه آبادی کوچکی در جنوب بحرالمیت، به واسطه قرار گرفتن بر سر راه قدیمی تجاری و نزدیکی به محل تلاقی مسیرهای حجاج ، یکی از کانون‌های اصلی تبلیغات بنی عباس بر ضد امویان به شمار می‌رفت. در دوره جنگ‌های صلیبی ، دیگر آبادی‌های پیرامونی بحرالمیت نیز به سبب استقرار در مجاورت شبکه قدیمی راه‌ها که شهرها و آبادی‌های مختلف را از جهات گوناگون به یکدیگر متصل می‌ساخت، شاهد کشاکش‌های فراوان بود؛ به همین سبب، بدوئن - شاه صلیبی - پس از سوزاندن و از میان برداشتن آبادی‌های این ناحیه، در ۵۰۹ق/۱۱۱۵م دژی مستحکم در جنوب بحرالمیت برپا داشت، تا بر راه‌هایی که دمشق را به حجاز و مصر متصل می‌ساخت، تسلط داشته باشد. این ناحیه و دژ واقع در آن در ۵۸۳ق/۱۱۸۷م توسط صلاح‌الدین به تصرف مسلمانان درآمد. [۳۰]
بروکلمان، کارل، تاریخ ملل و دول اسلامی، ترجمه هادی جزایری، ج۱، ص۳۲۱، تهران، ۱۳۴۶ش.
۶ - فهرست منابع(۱) آغا، نبیل خالد، مدائن فلسطین، بیروت، ۱۹۹۳م. (۲) ابن اثیر، الکامل. (۳) ابن خردادبه، عبیدالله، المسالک و الممالک، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۳۰۶ق. (۴) ابن عبدالمنعم، حمیری، الروض المعطار، بیروت، ۱۹۸۴م. (۵) ابن فقیه، احمد، مختصر کتاب البلدان، بیروت، ۱۹۸۸م. (۶) ابوالفدا، تقویم البلدان، به کوشش رنو و دوسلان، پاریس، ۱۸۴۰م. (۷) بروکلمان، کارل، تاریخ ملل و دول اسلامی، ترجمه هادی جزایری، تهران، ۱۳۴۶ش. (۸) حدود العالم، به کوشش منوچهر ستوده، تهران، ۱۳۴۰ش. (۹) خمار، قسطنطین، موسوعه فلسطین الجغرافیه، بیروت، ۱۹۶۹م. (۱۰) دباغ، مصطفی مراد، بلادنا فلسطین، بیروت، ۱۹۷۴م. (۱۱) دمشقی، محمد، نخبه الدهر، بیروت، ۱۹۸۸م. (۱۲) شراب، محمد محمد، معجم بلدان فلسطین، دمشق، ۱۹۸۷م. (۱۳) طبری، تاریخ. (۱۴) عبدالمؤمن، بن عبدالحق، مراصد الاطلاع، بیروت، ۱۹۵۴م. (۱۵) عهد عتیق. (۱۶) قلقشندی، احمد، صبح‌الاعشی، به کوشش محمدحسین شمس‌الدین، قاهره، ۱۹۶۳م. (۱۷) مقدسی، محمد، احسن التقاسیم، لیدن، ۱۹۰۶م. (۱۸) ناصرخسرو، سفرنامه، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۵۶ش. (۱۹) نحال، محمد سلامه، جغرافیه فلسطین، بیروت، ۱۹۶۶م. (۲۰) نحال، محمد سلامه، سیاسه الانتداب البریطانی، بیروت، ۱۹۸۱م. (۲۱) یاقوت، بلدان. (۲۲) یعقوبی، احمد، البلدان، بیروت، ۱۹۸۸م. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بحر المیت»، ج۱۱، ص۴۵۳۰. رده‌های این صفحه : جغرافیای اسلامی | فلسطین
|