ایوان پتروویچ پاولفایوان پتروویچ پاولف (Ivan Petrovich Pavlov, ۱۸۴۹-۱۹۳۶) فیزیولوژیک، روان‌شناس و پزشک مشهور روسی است. آزمایش اساسی که پاولف به واسطه آن معروف شد بازتاب شرطی یا انعکاس شرطی (Conditioned reflex) نام داشت که بر روی حیوانات انجام گرفت و مبنای روانشناسی نوین قرار گرفت. ۱ - معرفی اجمالیایوان پتروویچ پاولف، در شهر قدیمی ریازان (Ryasan) در حدود ۴۰ کیلومتری جنوب مسکو به دنیا آمد. پدرش کشیش فقیری بود که علاقه زیادی به کتاب خواندن داشت. ایوان کوچک، خواندن و نوشتن را در ۵ سالگی آغاز کرد ولی تا سن ۱۳ سالگی وارد مدرسه نشد. در خلال سال‌هایی که پاولف جوان، دوران دانشجویی را می‌گذارند، یعنی اواسط قرن نوزدهم، رژیم تزاری در روسیه متزلزل شده بود و جامعه از لحاظ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دگرگون شده بود. جامعه علمی نیز از این تاثیرات بی‌نصیب نمانده بود، به طوری که روش ماده‌گرایانه تاثیر عمیقی بر پاولف جوان گذاشته و او هم راه تجربه و آزمایشات عینی را در پیش گرفت. پاولف در سال ۱۸۷۵ از دانشگاه سن پترزبورگ (St. Peters burg) مدرک فیزیولوژی حیوانی را دریافت کرد و در سال ۱۸۸۳، آموزش پزشکی خود را به پایان رساند. سپس با کمک‌هزینه تحصیلی که از کشور آلمان دریافت کرد مدتی را در مراکز علمی معروفی چون؛ لایپزیک و هایدلبرگ به مطالعه پرداخت. در سال ۱۸۹۰ پاولف به سمت استادی داروشناسی در آکادمی پزشکی – نظامی در سن‌پترزبورگ برگزیده شد و یک سال بعد استاد فیزیولوژِی آن دانشگاه شد و تا سال ۱۹۲۴ در این سمت باقی ماند. در سال ۱۹۰۷ وی به عضویت آکادمی علوم روسیه پذیرفته شد و مدتی بعد به ریاست "انستیتوی فیزیولوژی" رسید و تا زمان مرگ خود به این فعالیت ادامه داد. [۱]
کریمی، یوسف، تاریخچه و مکاتب روانشناسی، پیام نور، ۱۳۸۵، چاپ هفتم، ص۱۳۱.
پاولف در طول زندگی خود علاقه شدیدی به تحقیق و پژوهش به‌خصوص در زمینه فیزیولوژی داشت و بسیار به کار خود توجه می‌کرد، به طوری که همسر او سارا می‌گوید: او اغلب یادش می‌رفت که زمان دریافت حقوقش فرا رسیده و من به یاد او می‌آوردم و من حتی نمی‌توانم به او اعتماد کنم که یک دست لباس برای خودش بخرد. ۲ - سیر مطالعات و آزمایشاتایوان پاولف در طی زندگی شخصی پر بار و ممتازش به مسائلی علمی چون؛ وظیفه غدد گوارشی و نقش اعصاب قلب پرداخت که جایزه نوبل را در سال ۱۹۰۴ از آن خود کرد. [۲]
شولتز، آلن، تاریخ روانشناسی نوین، علی‌اکبر سیف، رشد، ۱۳۷۲، چاپ دوم، ص۴۰.
در اوایل قرن بیستم به عنوان یکی از برجسته‌ترین فیزیولوژیست‌های دنیا شناخته شد. آزمایش اساسی که پاولف به واسطه آن معروف شد بازتاب شرطی یا انعکاس شرطی (Conditioned reflex) نام داشت که بر روی حیوانات انجام گرفت و مبنای روانشناسی نوین قرار گرفت. همچنین علاوه بر مطالعه درباره تشکیل پاسخ‌های شرطی، پدیده‌های دیگر مثل؛ تقویت، خاموشی، تعمیم، تمیز، بازگشت خودبه‌خودی و شرطی‌سازی بالاتر نیز مورد پژوهش وی و همکارانش قرار گرفت. در جریان مطالعات حدود ۲۰۰ همکار با پاولف کار می‌کردند و برنامه کاری او از زمان وونت (Wundt) تا آن هنگام طولانی‌ترین مدت و بیشترین افراد را در یک تلاش علمی به خود اختصاص داده بود. پاولف سهم ویژه‌ای در شناخت رفتار غیر عادی اشخاص داشت و این مطلب را با مطالعه بر روی حیوانات و افراد بیمار انجام داد و بنیادی برای انواع درمان براساس اصول شرطی‌شدن فراهم آورد. [۳]
پروین، جان، شخصیت، پروین کدیور، تهران، آییژ، ۱۳۸۶، ص۲۹۳.
۳ - سرانجام پاولفاگرچه پژوهش‌های پاولف از اهمیت روان‌شناختی زیادی برخوردار بود، اما او هرگز خود را یک روان‌شناس نمی‌دانست؛ همچنین کاربرد و ارزش چندانی را برای روان‌شناسان زمان خود قائل نبود. [۴]
لاندین، رابرت، نظریه‌ها و نظام‌های روان‌شناختی، یحیی سیدمحمدی، ویرایش، ۱۳۷۸، چاپ اول، ص۱۲۴.
به مدت ۳۵ سال فعالیت‌های علمی پاولف و همکارانش حمایت فراوانی را برای روان‌شناسان و دانشمندان فیزیولوژیست در روسیه به همراه داشت و در دهه ۱۹۶۰ بیش از دورانی که در قید حیات بود به عنوان ایجاد کننده پایه علوم طبیعی برای روانشناسی مورد احترام و تجلیل قرار گرفت. [۵]
کریمی، یوسف، تاریخچه و مکاتب روانشناسی، پیام نور، ۱۳۸۵، چاپ هفتم، ص۱۳۴.
۴ - پانویس
۵ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «ایوان پاولف»، تاریخ بازیابی ۹۸/۰۲/۰۳. رده‌های این صفحه : اساتید علوم روانشناسی | روان‌شناسان آموزشی | روان‌شناسان اجتماعی | روان‌شناسان اهل روسیه | روان‌شناسان قرن 19 (میلادی) | روان‌شناسان قرن 20 (میلادی)
|