ایام اللهروزهای بزرگ تاریخی، هنگام پیدایش رحمت‌ها یا نقمت‌های ویژه را گویند. ۱ - وجه نامگذاریایام جمع یوم، به معنای روز است [۱]
لسان العرب، ج۱۵، ص۴۶۶، «یوم».
و برای بزرگداشت حوادثی که در روزهایی خاص رخ داده، اعم از نعمت‌ها و بلاها ظرف ظهور آن‌ها به خدا نسبت داده می‌شود. [۲]
نثر طوبی، ج۲، ص۶۰۴.
یوم در «ایام‌اللّه» با یوم ربوبی که با ۱۰۰۰ سال برابر است و نیز با روزی که برابر با ۵۰۰۰۰ سال است، فرق دارد.۲ - کاربرد واژه در قرآناین واژه ترکیبی تنها دو بار در قرآن کریم به صراحت آمده است: ۱. خداوند پس از آنکه یکی از وظایف حضرت موسی (علیه السلام) را خارج ساختن قوم خود از تاریکی به روشنایی می‌شناساند به یکی دیگر از مأموریت‌های مهم آن حضرت، یعنی یادآوری روزهای خدا (ایام‌اللّه) به قوم خود اشاره کرده است: «... و ذَکِّرهُم بِاَیّمِ اللّهِ اِنَّ فی ذلِکَ لاَیت لِکُلِّ صَبّار شَکور». ۲. پروردگار در خطابی به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به روش برخورد مؤمنان با کافران اشاره کرده و از آن‌ها می‌خواهد از کسانی که روزهای سخت و ناگوار خدا (ایام‌اللّه) را باور ندارند، درگذرند تا خداوند خود سزای کردار بد ایشان را بدهد: «قُل لِلَّذینَ ءامَنوا یَغفِروا لِلَّذینَ لا یَرجونَ اَیّامَ اللّهِ لِیَجزِیَ قَومًا بِما کانوا یَکسِبون». شاید بتوان گفت آیاتی که به نحوی در مورد عذاب الهی و نابودی پیشینیان است، مربوط به موضوع باشد، همان‌گونه که برخی از مفسران ایام موجود در آیه ۱۰۲ یونس را همانند ایام‌اللّه در آیه ۵ ابراهیم دانسته‌اند. [۱۰]
تفسیر قرطبی، ج۸، ص۲۴۷.
در آیه مذکور خداوند با لحنی تهدیدآمیز به انتظار سرنوشتی همانند طغیانگران پیشین برای گروه بی‌ایمان اشاره می‌کند: «فَهَل یَنتَظِرونَ اِلاّ مِثلَ اَیّامِ الَّذینَ خَلَوا مِن قَبلِهِم ...». ۳ - تبیین ایاماللّهگرچه برخی، ایام الله را یوم ربوبی دانسته‌اند؛ [۱۳]
شرح المنظومه، ج۲، ص۲۹۲.
ولی مفسران ذیل آیه ۵ ابراهیم، سه نظریه را مطرح کردند:۱. مراد از ایام‌اللّه نعمت‌های الهی است؛ یعنی حوادث و وقایع مهمی از نعمت‌های الهی که برای پیامبران و امت‌های پیشین اتفاق افتاده است؛ مانند: رهایی قوم موسی (علیه السلام) از آل‌فرعون، [۱۵]
جامع البیان، ج۱۳، ص۲۳۹.
فرستادن منّ (گز‌انگبین) و سَلْوی (بلدرچین) برای آن‌ها و سایه افکندن ابر بر ایشان، [۱۷]
جامع البیان، ج۱۳، ص۲۴۰.
[۱۸]
التفسیر الکبیر، ج۱۹، ص۸۴.
بیرون آمدن قوم نوح از کشتی و برخورداری آنان از سلام و برکات و رهایی حضرت ابراهیم از آتش. [۱۹]
نثر طوبی، ج۲، ص۶۰۴.
۲. مقصود از ایام‌اللّه نقمت‌های الهی است؛ یعنی حوادث و وقایع مهمی از عذاب‌های الهی که برای امت‌های پیشین رخ داده است؛ مانند عذابی که بر قوم عاد ، ثمود، [۲۲]
جامع البیان، ج۱۳، ص۲۳۹.
نوح [۲۴]
جامع البیان، ج۱۱، ص۲۲۷.
و نظایر آن‌ها فرود آمد.۳. ایام‌اللّه اشاره به هر دو است، با این تعابیر: الف. مراد از ایام‌اللّه سنن الهی و افعال او در حق بندگان است؛ خواه انعام باشد یا انتقام. [۲۶]
مجمع البیان، ج۶، ص۴۶۷.
ب. ترساندن از عذاب‌هایی که بر سر اقوام گذشته آمده است، و یادآوری عفو الهی در مورد دیگران. [۲۷]
معانی القرآن، ج۲، ص۶۸.
ج. ظهور سلطنت الهی؛ خواه با قهر و غلبه، مانند روز مرگ و روز قیامت و روز عذاب، یا با ظهور رحمت و نعمت که در دیگر ایام به آن روشنی نبوده است. [۲۸]
نثر طوبی، ج۲، ص۶۰۴.
۴ - دیدگاه مفسرانبرخی از مفسران نیز منافاتی بین این تفاسیر نمی‌بینند، زیرا نعمت بر مؤمن در حکم نقمتِ بر کافر است و ایام مذکور برای قومی نعمت و برای قومی دیگر نقمت است. ۵ - از دیدگاه روایات معصومینرسول خدا (صلی الله علیه و آله) درباره سخن خدا: «و ذَکِّرهُم بِاَیّمِ اللّهِ...» فرمود: مراد از روزهای خداوند، نعمت‌ها، بلاها و عذاب‌های خداوند است. [۳۲]
الامالی، ص۴۹۱.
در روایات ، مصادیقی برای ایام‌اللّه ذکر شده‌است؛ در حدیثی از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که ایام‌اللّه سه روز است: روز قیام قائم(عج)، روز رجعت و روز قیامت و از قول علی بن ابراهیم به‌جای روز رجعت روز مرگ آمده است. [۳۴]
تفسیر قمی، ج۱، ص۳۹۷.
هدف از یادآوری روزهای سرنوشت ساز انبیای پیشین و چگونگی نجات مؤمنان و نابودی کافران، پندگیری [۳۵]
المنیر، ج۱۳، ص۲۰۹-۲۱۲.
و هوشیاری ملت‌هاست و با الهام از همین پیام آسمانی است که خاطره روزهای بزرگ تاریخ اسلام جاودانه شده است.۶ - فهرست منابعالامالی، طوسی؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تفسیر الصافی؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن‌کثیر؛ تفسیر القمی؛ التفسیر الکبیر؛ التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج؛ تفسیر نمونه؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ شرح المنظومة السبزواری؛ کتاب الخصال؛ لسان العرب؛ مجمع البیان فی تفسیرالقرآن؛ معانی القرآن، فراء؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ نثر طوبی؛ النکت و العیون، ماوردی. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه موضوعی قرآن کریم، برگرفته از مقاله «ایام‌الله». |