امتحان جنیان (قرآن)خداوند جنیان را با نزول نعمت امتحان می کند. ۱ - آزمایش اجنهنزول نعمت‌های الهی، وسیله‌ای برای امتحان جنیان است: ۱. «قل اوحی الی انه استمع نفر من الجن فقالوا انا سمعنا قر آنا عجبا: بگو: به من وحی شده است که جمعی از جن به سخنانم گوش فراداده‌اند، سپس گفته‌اند: «ما قرآن عجیبی شنیده‌ایم...» نفر چنانکه راغب در مفردات گفته به معنى گروهى از مردان است که مى توانند به اتفاق یکدیگر کوچ کنند و مشهور در میان ارباب لغت ، جماعتى است از سه تا ده نفر، و بعضى تا چهل نفر نیز گفته اند (هر چند این تعبیر در زبان فارسى بر یک فرد نیز اطلاق مى شود).تعبیر ((اوحى الى )) (به من وحى شده ) نشان مى دهد که پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) در این ماجرا شخصا افراد جن را مشاهده نکرده ، بلکه از طریق وحى به استماع آنها نسبت به قرآن مجید آگاه شده است و در ضمن این آیه به خوبى نشان مى دهد که طایفه جن داراى عقل و شعور و فهم و درک، و تکلیف و مسؤ ولیت ، و آشنائى به لغت ، و توجه به فرق بین کلام اعجاز آمیز دارند، همچنین خود را موظف به تبلیغ حق مى دانند، و مخاطب خطابهاى قرآن نیز هستند.در تفسیر قمی در ذیل آیه شریفه اذ صرفنا الیک نفرا من الجن ... فرموده : سبب نزول این آیات این بود که رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله وسلّم ) از مکه بیرون شد و به بازار عکاظ رفت ، زید بن حارثه هم با آن جناب بود، و آن حضرت مردم را به اسلام دعوت مى کرد، ولى حتى یک نفرهم دعوتش را اجابت نکرد، و احدى را نیافت که دین او را بپذیرد، ناچار به مکه برگشت. همینکه به محلى به نام وادى مجنه رسید عبادت شبانه خود را تلاوت قرآن قرار داد، چند نفر از طائفه جن از کنارش مى گذشتند، همینکه صداى قرائت رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله وسلّم ) را شنیدند گوش دادند، و چون قرآن او را شنیدند به یکدیگر گفتند: ساکت ، ببینیم چه مى خواند. همینکه خواندنش تمام شده به سوى قوم خود برگشتند و به انذار آنان پرداخته ، گفتند: ((یا قومنا...)) آنگاه نزد رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله وسلّم ) آمده اسلام و ایمان آوردند، و رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله وسلّم ) معالم و شرایع اسلام را به ایشان تعلیم کرد. پس خداى تعالى این آیات را بر پیامبرش نازل فرمود. ۲. «وان لو استقاموا علی الطر یقة لاسقیناهم ماء غدقا: و اینکه اگر آنها(جن و انس) در راه (ایمان) استقامت ورزند، با آب فراوان سیرابشان می‌کنیم! »((غدق )) (بر وزن شفق ) به معنى آب فراوان است .ماء غدق به معناى آب بس یار است ، و بعید نیست از سیاق استفاده شود که جمله لاسقیناهم ماء غدقا مثلى باشد که بخواهد توسعه در رزق را برساند، جمله لنفتنهم فیه هم این احتمال را تاءیید مى کند، چون خداى تعالى غالبا با توسعه رزق بندگان را امتحان مى کند. استقامت بر طریقه اسلام وسعت رزق ، و اعراض از یاد خدا عذاب رو به فزونى در پىدارد و معناى آیه این است : به درستى که داستان از این قرار است که اگر جن و انس بر طریقه اسلام یعنى تسلیم خدا بودن استقامت بورزند، ما رزق بسیارى روزیشان مى کنیم ، تا در رزقشان امتحانشان کنیم . در نتیجه آیه شریفه در معناى آیه زیر خواهد بود که مى فرماید: ((و لو ان اهل القرى امنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الارض )). ۳. «لنفتنهم فیه ومن یعر ض عن ذکر ر به یسلکه عذابا صعدا: هدف این است که ما آنها را با این نعمت فراوان بیازماییم؛ و هر کس از یاد پروردگارش روی گرداند، او را به عذاب شدید و فزاینده‌ای گرفتار می‌سازد! »از اینجا روشن مى شود که یکى از اسباب مهم امتحان الهى وفور نعمت است ، و اتفاقا آزمایش به وسیله نعمت از آزمایش به وسیله عذاب، سخت تر و پیچیده تر است ، زیرا طبیعت فزونى نعمت ، سستى و تنبلى و غفلت و غرق شدن در لذائذ و شهوات است ، و این درست چیزى است که انسان را از خدا دور مى سازد و میدان را براى فعالیت شیطان آماده مى کند تنها کسانى مى توانند از عوارض نامطلوب فزونى وفور نعمت در امان بمانند که به طور دائم به یاد خدا باشند، ذکر او را فراموش نکنند، و با یادآوریهاى مداوم خانه قلب را از نفوذ شیاطین حفظ نمایند. ۲ - پانویس۳ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۲۸۳، برگرفته از مقاله «امتحان جنیان». |