العدة فی اصول الفقه (کتاب)العدة فی اصول الفقه، تالیف شیخ الطائفه ، ابو جعفر، محمد بن حسن طوسی (۳۸۵- ۴۶۰ هجری) است. ۱ - معرفی اجمالیاین کتاب از بهترین کتاب‌ها در علم اصول است و به وسیله یکی از برجسته‌ترین چهره‌های فقهای شیعه در قرن پنجم نوشته شده است. نگارش این کتاب موجب دگرگونی و پیشرفت فراوان علم اصول گردید و می‌توان گفت این کتاب در نوع خود بی نظیر است و قبل از آن، هیچ کتابی این گونه به بسط و گسترش و تحقیق در مباحث علم اصول نپرداخته است. ۲ - ساختار و گزارش محتوااین کتاب که با دقتی بی نظیر مباحث و مسائل علم اصول را بررسی کرده، شامل تمام مباحث علم اصول است. شیخ طوسی در این کتاب به بررسی نظریات اصولی فقهای شیعه و سنی پرداخته و با ژرف نگری و مهارت خاصی به بررسی آنها و مناقشه در آرائی که مخالف با دیدگاه عمیق اصولی خویش می‌باشد، پرداخته است. مطرح کردن نظریاتی نو و ابتکاری در این کتاب، تحول و دگرگونی عظیمی را در این علم بوجود آورده است. ۳ - آراء شیخ طوسینظریات شیخ طوسی در این کتاب تا قرن‌ها جایگاه خاصی را میان شیعه به خود اختصاص داده بود. از جمله، نظریه ایشان درباره خبر واحد ، تعریف علم ، مفهوم ظن ، اماره ، حسن و قبح ، انواع اوامر ، بحث‌های مربوط به عام و خاص و ده‌ها موضوع دیگر که توسط فقهای شیعه پذیرفته شده است. این کتاب؛ شامل ۱۲ باب است و هر باب با توجه به وسعت بحث دارای فصل‌هایی می‌باشد. در باب اول از ماهیت اصول فقه و مباحث الفاظ بحث شده، در باب دوم از تعریف خبر و اقسام آن و خبر واحد و وجوب عمل به آن و... گسترده‌ترین ابواب این کتاب باب پنجم است، که در ضمن ۲۲ فصل به مباحث عام و خاص پرداخته است. مطالعه این باب و بحث‌های دقیق آن، روشن می‌کند شیخ طوسی حقیقتا دانشمندی ارزشمند و عالمی بزرگ و آشنا به راه و روش دانشمندان علم اصول و شیوه استدلال و مناقشه با آنهاست. ۴ - شیوه بحثشیخ در آغاز هر فصل نظریات فقهای اصولی شیعه و سنی را مطرح کرده و با امانتی خاص بدون آن که چیزی بر آن بیفزاید یا از آن بکاهد به نقل آنها می‌پردازد. سپس به جواب استدلال‌ها و ادله پرداخته و با استدلال به قرآن و سنت و قواعد زبان عربی و دلیل عقل ، آنها را رد کرده و دیدگاه خویش را اثبات می‌کند. شیخ در این کتاب نظریات شیخ مفید را آورده و او برای آراء سید مرتضی نیز، ارزش خاصی قائل است که بخش‌های فراوانی از کتاب « الذریعة » را بدون آن که عبارت آن را تغییر دهد در این کتاب نقل کرده است.» ۵ - نظریات اهل تسنن در این کتابشیخ طوسی در این کتاب به نقل و بررسی نظریات اصولی علمای اهل تسنن نیز پرداخته است، مانند: ابو حنیفه ، شافعی ، داود بن علی ظاهری ، مالک بن انس ، ابوالحسن کرخی ، محمد بن حسن شیبانی ، ابوعبدالله بصری ، قاضی عبدالجبار ، ابوعلی جبائی ، ابوهاشم جبائی ، ابوالقاسم بلخی ، ابوالعباس بن شریج و... ۶ - نسخه‌های کتاب۱- نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی که نویسنده آن عبدالصمد بن عبدالله بن حسین بن احمد می‌باشد و تاریخ نگارش آن ۵۱۸ هجری است. ۲- نسخه‌ای در کتابخانه ملی ملک در تهران که نویسنده آن محمد مؤمن مشهدی بن علی سراج اسفراینی است و تاریخ نگارش آن ۱۰۵۵ هجری است. نسخه موجود در برنامه ناشر: چاپخانه ستاره نوبت چاپ: اول سال انتشار: ۱۴۱۷ هجری قمری قطع: وزیری تعداد جلد: دو جلد تعداد صفحات مقدمه: ۹۸ صفحه تعداد صفحات متن: ۷۶۳ صفحه تعداد صفحات فهرست: ۶۵ صفحه. ۷ - پانویس
۸ - منبعنرم افزار جامع اصول الفقه،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |