الرسائل الاحمدیة (کتاب)رساله در اصول فقه و دو رساله ی پایانی در دعا و زیارت به رشته تحریر درآمده‌اند. این کتاب مجموعه‌ای است از ۳۴ رساله که در طول چهل و سه سال (از ۲۰ سالگی تا ۶۳ سالگی مؤلف) به مناسبت‌های مختلف و در موضوعات گوناگون تالیف شده‌اند. سه رساله نخست به مسائل کلامی اختصاص دارد. ۲۵ رساله در فقه، ۴ رساله در اصول فقه و دو رساله ی پایانی در دعا و زیارت به رشته تحریر درآمده‌اند. فهرست مندرجات۲ - حکم الماء المتقاطر ۳ - رساله سوم ۴ - قرة العین فی حکم الجهر بالبسملة ۵ - نقض رسالة الستری ۶ - فی الجهر بالبسملة ۷ - اجوبة مسائل الشیخ جعفر البحرانی ۸ - منهاج السلامة ۹ - حاشیة علی مباحث الخلل من الشرائع ۱۰ - زکاة السخال ۱۱ - الرسالة العاشوریة ۱۲ - استبصار المخالف بعد الحج ۱۳ - مساله دیگر ۱۴ - مسأله أخر ۱۵ - مسأله دیگر ۱۵.۱ - جواب مسالة الشیخ حسن علی ۱۶ - مسالة فی الوصیة ۱۷ - رساله دیگر ۱۸ - مسأله دیگر ۱۹ - اقامة البرهان فی حل الاربیان ۲۰ - میراث المعتق اذا مات عتیقه ۲۱ - میراث الجدة مع الاخت ۲۲ - مسالة فی رجل عنده زوجتان ۲۳ - الحبوة ۲۴ - پانویس ۲۵ - منبع ۱ - هدایة البریةهدایة البریة چهارمین رساله از کتاب الرسائل الاحمدیه است. مؤلف نگارش این رساله را با این نیت آغاز کرده است که شرحی کامل بر کتاب لمعه شهید اول بنویسد ولی ظاهرا این کار به پایان نرسیده و رساله موجود تنها حاوی شرح خطبه کتاب لمعه است. مؤلف در مقدمه رساله می‌نویسد: و کان مما انتظم فی سلک هذا العقد الشریف، الکتاب المسمی باللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیة الاثنی عشریة فانه و ان کان صغیر الحجم الا انه غزیر العلم فعن لی ان اخرجه بشرح یحل مشکلاته... و سمیته هدایة البریة الی احکام اللمعة الدمشقیة و اسال الله ان یوفقنی لاتمامه... ایشان سپس اشاره‌ای به زندگی شهید اول نموده و آنگاه خطبه کتاب را به تفصیل شرح می‌دهند. این رساله ۸۵ صفحه از جلد اول کتاب الرسائل الاحمدیه (از صفحه ۱۰۵ تا ۱۸۹) را به خود اختصاص داده است. [۱]
الرسائل الاحمدیه، ج۱، ص۱۰۵-۱۸۹.
۲ - حکم الماء المتقاطرموضوع این رساله این مساله است که آیا قطراتی که هنگام نزول باران، از سقف چکه می‌کند پاک کننده است؟ مؤلف پس از نقل اقوال علما ادله مساله را مورد بررسی قرار داده و در نهایت نظر خود را مستدلا بیان می‌کنند. رساله در تاریخ ۱۸ ذی القعده سال ۱۳۱۱ به پایان رسیده و به عنوان پنجمین رساله کتاب الرسائل الاحمدیه ۱۲ صفحه (۱۹۳ تا ۲۰۴) از جلد اول آن را به خود اختصاص داده است. [۲]
الرسائل الاحمدیه، ج۱، ص۱۹۳-۲۰۴.
۳ - رساله سومدر این رساله حکم زنی مورد بحث قرار گرفته که در هنگام زایمان از دنیا می‌رود در حالی که بخشی از نوزاد از رحم بیرون آمده و نوزاد نیز درگذشته است. این مساله را قبل از ایشان فقط مرحوم کاشف الغطاء متعرض شده بوده‌اند و روایتی نیز در این خصوص وارد نشده است و لذا مؤلف با استفاده از عمومات، حکم مساله را همراه با ادله ی آن به تفصیل شرح می‌دهند. این رساله ششمین رساله ی کتاب الرسائل الاحمدیه بوده و ۷ صفحه (از ۲۰۵ تا ۲۱۱) از جلد اول کتاب را به خود اختصاص داده است. [۳]
الرسائل الاحمدیه، ج۱، ص۲۰۵-۲۱۱.
۴ - قرة العین فی حکم الجهر بالبسملةدر این رساله شقوق مختلف مساله جهر و اخفات هنگام قرائت بسمله مورد بحث قرار گرفته است. مؤلف در ابتدا به تحریر محل نزاع و ذکر اقوال علما پرداخته و سپس دیدگاه خود را همراه با ادله آن به تفصیل بیان می‌کنند. این رساله مفصل‌ترین و از نظر ترتیب هفتمین رساله ی کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۲۰۳ صفحه (۲۱۵ تا ۴۱۷ جلد اول) بوده و در تاریخ ۱۲ رجب سال ۱۲۷۴ قمری کتابت آن به پایان رسیده است. [۴]
الرسائل الاحمدیه، ج۱، ص۲۱۵-۴۱۷.
۵ - نقض رسالة الستریپس از نگارش رساله قرة العین، یکی از معاصران مؤلف به نام شیخ علی بن عبدالله المهزی الستری رساله‌ای در رد آن می‌نویسد. مؤلف نیز در پاسخ وی رساله دیگری را تالیف و نقاط ضعف کلام وی را روشن می‌کند. رساله شیخ علی در تاریخ ۲۷ رمضان ۱۲۷۴ یعنی دو ماه پس از قرة العین نوشته شده و رساله ی حاضر شش ماه بعد از آن (۲۷ ربیع الاول ۱۲۷۵) تحریر شده است. این رساله هشتمین رساله کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۶۵ صفحه (از صفحه ۷ تا ۷۱ جلد دوم) است. [۵]
الرسائل الاحمدیه، ج۲، ص۷-۷۱.
۶ - فی الجهر بالبسملةجهر و اخفات در هنگام قرائت بسمله در نماز از مسائل مورد اختلاف بین فقها بوده و و اقوال متعددی در این زمینه ابراز شده است. مؤلف در دو رساله قبلی (رساله‌های هفتم و هشتم کتاب الرسائل الاحمدیه) این مساله را به تفصیل مورد بحث قرار دادند. در این رساله نیز ادله و مبانی اصولی قائلین به احتیاط در این مساله بیان شده است. این رساله نهمین رساله کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۱۳ صفحه (از ۷۳ تا ۸۵ جلد دوم) است و در تاریخ ۲۷ جمادی الاولی سال ۱۲۸۲ نگارش آن به پایان رسیده است. [۶]
الرسائل الاحمدیه، ج۲، ص۷۳-۸۵.
۷ - اجوبة مسائل الشیخ جعفر البحرانیاین رساله در پاسخ سؤال شیخ جعفر بحرانی در مورد حکم نماز جمعه در صورت مصادف شدن عید فطر یا عید قربان با روز جمعه تالیف شده است. مؤلف پس از نقل اقوال علما در این زمینه فروض مختلف مساله را مطرح نموده و آن‌ها را از ابعاد مختلف اعم از رجال، درایه، فقه و اصول مورد بررسی قرار داده‌اند. این رساله دهمین رساله کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۲۴ صفحه (ار صفحه ۸۷ تا ۱۱۰ جلد دوم) است و در تاریخ ۲۵ جمادی الاولی سال ۱۳۰۷ قمری تحریر شده است. [۷]
الرسائل الاحمدیه، ج۲، ص۸۷-۱۱۰.
۸ - منهاج السلامةاین رساله در پاسخ این سؤال نوشته شده که اگر شخصی قصد ده روز اقامت در محلی غیر از وطن خود کند و پس از انقضای ده روز به محل دیگری که فاصله آن از محل اقامت کمتر از مسافت شرعی است برود و سپس به محل اقامت برگردد آیا نماز او در هنگام رفت و برگشت و پس از آن تمام است؟ چنان که از ابتدای این رساله فهمیده می‌شود مؤلف در پاسخ سؤال فوق شروع به نوشتن رساله‌ای با نام «منهاج السلامة فی حکم الخارج عن بلد الاقامة» نموده ولی به دلیل این که سائل پیش از تکمیل رساله عازم سفر بوده مؤلف رساله حاضر را که شامل بخشی از آن رساله است به رشته تحریر در آورده است. مؤلف در این رساله کلمات فقها را در مورد موضوع بحث، نقل و مواضع استشهاد به کلام آنان را مشخص و توضیح بیشتر را به رساله ی اصلی موکول می‌کند. این رساله یازدهمین رساله از کتاب الرسائل الاحمدیه بوده و ۲۲ صفحه (از ۱۱۱ تا ۱۳۲ جلد دوم) را به خود اختصاص داده است. [۸]
الرسائل الاحمدیه، ج۲، ص۱۱۱-۱۳۲.
۹ - حاشیة علی مباحث الخلل من الشرائعموضوع این رساله اشکالاتی است که می‌تواند صحت نماز را با مشکل مواجه کند. مؤلف در این رساله عباراتی را از مباحث خلل کتاب شرائع که نیاز به توضیح داشته‌اند به تفصیل شرح داده و نظر خود را ابراز کرده‌اند. ظاهرا مؤلف موفق به تکمیل این حاشیه نشده‌اند و نسخه خطی که به دست ناشر رسیده با این عبارت پایان می‌یابد: «اقول تنقیح المقام یتم برسم مقامات: الاول» این رساله دوازدهمین رساله از کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۱۲۱ صفحه (از ۱۳۳ تا ۲۵۳ جلد دوم) است. [۹]
الرسائل الاحمدیه، ج۲، ص۱۳۳-۲۵۳.
۱۰ - زکاة السخالدر این رساله حکم زکات بچه‌های چهارپایان مورد بحث قرار گرفته است. زکاة السخال در تاریخ ۲۵ شعبان سال ۱۲۷۸ تالیف شده است. این رساله سیزدهمین رساله از کتاب الرسائل الاحمدیه بوده و ۸ صفحه از جلد دوم (۲۵۷ تا ۲۶۴) را به خود اختصاص داده است. [۱۰]
الرسائل الاحمدیه، ج۲، ص۲۵۷-۲۶۴.
۱۱ - الرسالة العاشوریةموضوع این رساله حکم روزه در روز عاشورا است. مؤلف در ابتدا معنای واژه ی عاشورا را بیان نموده و سپس اخباری را که دلالت بر استحباب یا کراهت روزه ی این روز دارند ذکر می‌کنند. آن گاه کلمات فقها را نقل و نقد و در نهایت نظر خود را مستدلا بیان می‌کنند. الرسالة العاشوریة چهاردهمین رساله ی کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۳۵ صفحه (از ۲۶۷ تا ۳۰۱ جلد دوم) بوده و در تاریخ ۶ محرم ۱۲۸۷ به پایان رسیده است. [۱۱]
الرسائل الاحمدیه، ج۲، ص۲۶۷-۳۰۱.
۱۲ - استبصار المخالف بعد الحجدر این رساله کوتاه این مساله مطرح شده که اگر شخصی از اهل سنت پس از انجام مناسک حج مستبصر شد با توجه به این که طواف نساء را انجام نداده آیا زن بر او حرام است؟ این رساله پانزدهمین رساله کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۵ صفحه است و در تاریخ ۲۱ صفر ۱۳۱۳ به رشته ی تحریر درآمده است. ۱۳ - مساله دیگردر این رساله حکم کسی که بعد از انجام عمره تمتع و پیش از احرام برای حج تمتع مجنون شده مورد بحث قرار گرفته است. این رساله شانزدهمین رساله از کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۶ صفحه (از ۳۱۱ تا ۳۱۶ از جلد دوم) است و در تاریخ ۷ ذی الحجه سال ۱۲۷۶ تحریر شده است. [۱۲]
الرسائل الاحمدیه، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۶.
۱۴ - مسأله أخرموضوع این رساله حکم کسی است که پس از اتمام عمره تمتع و پیش از احرام برای حج تمتع درگذشته است. این رساله هفدهمین رساله ی کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۶ صفحه است و در تاریخ ۵ ذی الحجه سال ۱۲۷۶ نوشته شده است. ۱۵ - مسأله دیگراین رساله در پاسخ سؤالی که از مؤلف در زمینه خرید و فروش شده تالیف شده است. فرض سؤال صورتی است که دو نفر یک چیز را به شراکت بخرند و سپس فروشنده معامله را با یکی از آن‌ها فسخ کند. این رساله هیجدهمین رساله از کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۶ صفحه (از ۳۲۵ تا ۳۳۰ از جلد دوم) است و در تاریخ ۸ ذی الحجه سال ۱۳۱۱ تحریر شده است. [۱۳]
الرسائل الاحمدیه، ج۲، ص۳۲۵-۳۳۰.
۱۵.۱ - جواب مسالة الشیخ حسن علیمؤلف در این رساله فروض مختلف مساله ی صلح را مطرح و ضمن نقل اقوال فقها نظر خود را با استناد به آیات و روایات بیان کرده است. این رساله نوزدهمین رساله ی کتاب الرسائل الاحمدیه بوده و ۱۵ صفحه (از ۳۳۳ تا ۳۴۷ جلد دوم) را به خود اختصاص داده است. تاریخ پایان رساله ۲۹ ذی الحجه سال ۱۳۱۲ ضبط شده است. بطلان الوکالة بفعل متعلقها او منافیها در این رساله برخی از فروع مساله وکالت در طلاق زوجه و فروش جاریه مورد بحث قرار گرفته است. این رساله بیستمین رساله ی کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۷ صفحه (۳۵۱ تا ۳۵۷ جلد دوم) و تاریخ تالیف آن ۱۵ جمادی الثانیه ۱۲۷۷ است. ۱۶ - مسالة فی الوصیةموضوع این رساله وصیت مشروط است. فرض مساله این است که شخصی برای پسرانش وصیتی کرده باشد به این شرط که اگر یکی از آن‌ها از دنیا برود در حالی که پسری ندارد آن مال بین سایر پسران موصی تقسیم شود. این رساله ی ۹ صفحه‌ای بیست و یکمین رساله ی کتاب الرسائل الاحمدیه (از ۳۶۱ تا ۳۶۹ جلد دوم) بوده و به همراه رساله‌های بیست و دوم و سی و یکم این کتاب در سال ۱۳۱۲ در پاسخ سؤالات شیخ محمد بحرانی به رشته ی تحریر درآمده است. ۱۷ - رساله دیگراین رساله به این سؤال پاسخ می‌دهد که اگر مردی همسر خود را طلاق دهد و آن زن پس از پایان عده ازدواج کند و سپس همسر اول بر رجوع در زمان عده شاهد اقامه کند آیا عقد دوم باطل است؟ این رساله با حجم ۸ صفحه بیست و دومین رساله کتاب الرسائل الاحمدیه (از ۳۷۳ تا ۳۸۰ جلد دوم) بوده و به همراه رساله‌های بیست و یکم و سی و یکم این کتاب در سال ۱۳۱۲ در پاسخ سؤالات شیخ محمد بحرانی به رشته تحریر درآمده است. [۱۴]
الرسائل الاحمدیه، ج۲، ص۳۷۳-۳۸۰.
۱۵ - مسأله دیگرمسالة فیما لو طلقت امراة لکونها حبلی ثم تبین فساد الحمل در این رساله ی کوتاه حکم طلاق زنی که تصور می‌شده حامل است ولی بعد از طلاق کشف خلاف شده مورد بحث قرار گرفته است. این رساله بیست و سومین رساله ی کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۵ صفحه (از ۳۸۳ تا ۳۸۷ جلد دوم) بوده و در تاریخ ۲۳ ذی القعده سال ۱۳۱۰ تحریر شده است. ۱۹ - اقامة البرهان فی حل الاربیانموضوع این رساله حکم استفاده از گوشت اربیان (میگو) است. انگیزه مؤلف از نگارش این رساله حاشیه‌ای بوده که یکی از علما بر شرح لمعه نوشته و در حلیت میگو ایجاد شبهه نموده است. مؤلف در پاسخ این محشی پس از ذکر معنای اربیان نظر خود را در مورد حلیت آن همراه با ادله حکم بیان می‌کنند. «اقامة البرهان فی حل الاربیان» بیست و چهارمین رساله ی کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۲۷ صفحه (از ۳۹۱ تا ۴۱۷ جلد دوم) بوده و نگارش آن در تاریخ ۲۲ شوال ۱۳۰۹ به پایان رسیده است. ۲۰ - میراث المعتق اذا مات عتیقهدر این رساله این مساله مورد بحث قرار گرفته که اگر شخصی بنده‌ای را آزاد کند در صورتی که آن بنده آزاد شده درگذرد با چه شرایطی میراث به آزاد کننده می‌رسد؟ مؤلف ضمن نقل و نقد اقوال فقها نظر خود را همراه با ادله آن بیان می‌کند و به مناسبت به طرح برخی مسائل مرتبط با موضوع بحث مانند معنای عصبه و عاقله می‌پردازد. این رساله بیست و پنجمین رساله ی کتاب الرسائل الاحمدیه و دربرگیرنده ۳۰ صفحه از این کتاب (صفحات ۹ تا ۳۸ جلد سوم) است. ۲۱ - میراث الجدة مع الاختاین رساله در پاسخ سؤالی در باره ی فتوای «شیخ محمد طه نجف» در مورد میراث جده در صورتی که میت خواهری نیز داشته باشد نوشته شده است. مؤلف پس از نقل اقوال سایر فقها نظر شیخ محمد را مطابق مشهور می‌داند اگر چه قطع به این حکم را منوط به نقل معتبر از شخص ایشان نموده است. این رساله بیست و ششمین رساله ی کتاب الرسائل الاحمدیه و دارای ۹ صفحه (صفحات ۳۹ تا ۴۷ جلد سوم) است. ۲۲ - مسالة فی رجل عنده زوجتانموضوع این رساله حکم ماترک مردی است که دو همسر و از هر یک از آن‌ها یک دختر دارد و همراه یکی از همسران و دختری که از وی دارد غرق شده است در حالی که پدر و مادر همسر غرق شده زنده هستند. مؤلف ضمن نقل اقوال مختلف در مساله نظر خویش را همراه با ادله آن بیان می‌کند. این رساله بیست و هفتمین رساله از کتاب الرسائل الاحمدیه است و صفحات ۴۹ تا ۵۴ جلد سوم این کتاب را به خود اختصاص داده است. ۲۳ - الحبوةیکی از مسائلی که در فقه اسلامی در باب میراث مطرح شده مساله ی حبوه است که به پسر بزرگ متوفی تعلق می‌گیرد. بنا بر قول مشهور حبوه شامل شمشیر، لباس، انگشتر و قرآن می‌شود ولی مؤلف معتقد است که حبوه تمامی کتب متوفی را در بر می‌گیرد. این رساله بیست و هشتمین رساله ی کتاب الرسائل الاحمدیه و آخرین رساله ی فقهی این کتاب است و صفحات ۵۵ تا ۷۱ جلد سوم را به خود اختصاص داده است. ۲۴ - پانویس
۲۵ - منبعنرم افزار مجموعه جامع فقه اهل البیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |