زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه
 

التزام به حضور با قول شرف




قرار التزام‌ به‌ حضور با قول‌ شرف خفیف‌ترین قرار تأمین می‌باشد و قاعدتاً در جرائم کم اهمیت صادر می‌شود. این قرار باید در مورد متهمینی صادر شود که خصوصیات اخلاقی فرد و موقعیت اجتماعی آنها را نشان می‌دهد که به قول خود پایبند هستند.


۱ - مفهوم


قرار در اصطلاح، عبارت است از نوعی رای و تصمیم دادگاه در امر ترافعی که کلاً یا بعضاً قاطع خصومت نباشد.
[۱] ملک‌زاده، فهیمه، اصطلاحات تشریحی آیین دادرسی، تهران، مجد، ۱۳۸۸، چاپ اول، واژة قرار.

رویه بر این است که در قوانین جدید آیین دادرسی کیفری، برای افرادی که تحت تعقیب کیفری هستند محدودیت‌هایی ایجاد کنند. این محدودیت‌ها نسبت به افرادی اجرا می‌شود که هنوز حکم قطعی درباره‌ی آنان صادر نشده است. اجرای محدودیت‌های مالی و شخصی برای افرادی که هنوز حکم محکومیت ایشان صادر نشده و فقط تحت تعقیب هستند با عدالت کیفری سازگاری ندارد.
[۲] آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۱۳۳.
اما لزوم اجرای مجازات یا اقدامات تامینی، متنبّه کردن متهم و دیگران، حفظ نظم عمومی و رعایت حقوق بزه‌دیدگان می‌تواند در برخی موارد قانون‌گذار را مجبور کند تا به مقام قضایی اجازه دهد، قبل از صدور حکم محکومیت در مورد موضوع اتهام بعضی از آزادی‌های متهم را سلب کند.
[۳] آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۱۳۳.

طبق ماده‌ی ۱۳۲،
[۴] قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری، ماده ۱۳۲.
پس از آنکه قاضی اتهام را متوجه متهم دید ملزم است قرار تامین اخذ نماید، بنابراین در مواردی هم‌ که قاضی علم به حضور متهم در مواقع لازم و عدم فرار یا تبانی دارد باز هم مؤظف است تامین اخذ کند، زیرا گرفتن تامین جزء قواعد آمره است و تخطی از آن جایز نیست.
[۵] زراعت، عباس، علی مهاجری، شرح قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی انقلاب در امور کیفری، قم، نشر فیض، ۱۳۷۸، چ اول، جاول، ص۳۴۵.
با توجه به اینکه قرارهای تامین کیفری، به‌نحوی آزادی متهم را سلب می‌کند و بر خلاف اصل برائت می‌باشند، پس باید اولاً تعداد آنها بر مبنای انحصاری بودن قرار‌های تامین کیفری مشخص باشد.
[۶] زراعت، عباس، حمیدرضا حاجی‌زاده، قانون دادرسی کیفری در نظم حقوقی کنونی، تهران، خط سوم، ۱۳۸۳، ص۴۱۹.
ثانیاً تامین اخذشده با جرم ارتکابی متهم متناسب باشد. تطبیق نوع و میزان تامین با جرم. ارتکابی را متناسب‌کردن قرار تامین می‌نامند.
[۷] آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۲۱۶.

قرار التزام به حضور با قول شرف، سبک‌ترین و کم‌اهمیت‌ترین نوع قرارهای تامین کیفری است و در عین‌حال کم‌استفاده‌ترین آنها می‌باشد.
[۸] خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، تهران، مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، تهران، چاپ سوم، ص۱۹۶.
در این نوع تامین متهم آبرو، شرف و حیثیت خود را در گروی مقام قضایی می‌گذارد تا هر وقت او را احضار کرد حاضر شود.
[۹] آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۱۴۶.
این قرار باید تنها در مورد متهمینی صادر شود که خصوصیات اخلاقی فردی و موقعیت اجتماعی آنان نشان می‌دهد به قول خود پایبند بوده و نسبت به وثیقه گذاشتن شرف خویش در برابر وجدان خود احساس مسئولیت می‌کنند.
[۱۰] خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، تهران، مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، تهران، چاپ سوم، ص۱۹۶.


۲ - سیر قانون‌گذاری


این قرار در اصلاحات سال ۱۳۳۵ به تامین‌های مذکور در ماده‌ی ۱۲۹،
[۱۱] قانون آیین دادرسی کیفری، ماده ۱۲۹.
افزوده شد.
[۱۲] زراعت، عباس، علی مهاجری، شرح قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی انقلاب در امور کیفری، قم، نشر فیض، ۱۳۷۸، چ اول، جاول، ص۳۴۶.
پیش از آن ماده‌ی ۱۲۸،
[۱۳] قانون آیین دادرسی کیفری، ماده ۱۲۸، اصلاحی ۱۳۱۱.
صرفاً اشاره به عدم اجازه خروج متهم از حوزه‌ی مشخص شده توسط مستنطق داشت و التزامی برای آن گرفته نمی‌شد.
[۱۴] قانون آیین دادرسی کیفری، ماده ۱۲۹، اصلاحی ۱۳۱۱.
بیان می‌کرد: «برای جلوگیری از فرار یا پنهان شدن متهم، بازپرس می‌تواند یکی از قرار‌های تامین ذیل را صادر نماید:
۱. التزام عدم خروج از حوزه‌ی قضایی با قول شرف؛ ...»
بند ۱ این ماده، عبارت التزام و عدم خروج از حوزه‌ی قضایی را به‌کار برده بود. منظور از حوزه‌ی قضایی، حوزه‌ای است که مقام قضایی تعیین می‌کند و علی الاصول باید حوزه‌ی قضایی مرجع رسیدگی را شامل گردد.
[۱۵] آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۱۴۷.

گرفتن چنین التزامی در حالی صورت می‌گرفت که در هنگام قرار تامین اخذ وثیقه متهم اجازه داشت از حوزه‌ی قضایی خارج شود، با توجه به اینکه قرار التزام عدم خروج با قول شرف در مورد اتهامات بسیار خفیف‌تر صادر می‌شود گرفتن التزام عدم خروج توجیه ناپذیر بود به همین دلیل مقنن در قانون جدید «التزام به حضور با قول شرف» را جایگزین کرده است.
[۱۶] آشوری، محمد، آیین دادرسی کیفری، سمت، تهران، ۱۳۸۶، چ هشتم، جدوم، ص۱۲۰.

ماده‌ی ۱۳۲،
[۱۷] قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری، ماده ۱۳۲.
بیان می‌کند: «به منظور دسترسی به متهم و حضور به موقع وی در موارد لزوم و جلوگیری از فرار یا پنهان شدن یا تبانی با دیگری قاضی مکلّف است پس از تفهیم اتهام به وی یکی از قرارهای تامین کیفری زیر را صادر نماید: ۱. التزام به حضور با قول شرف؛ و...»
نکته دیگری که در مقایسه‌ی دو قانون به چشم می‌خورد این است که در قانون سال ۱۳۳۵ قانون‌گذار با آوردن کلمه‌ی «می‌تواند» گرفتن تامین را به صورت اختیاری قرار داده بود، حال آنکه آیین‌ دادرسی کنونی، مقام قضایی را مکلّف به اخذ تامین کرده است.
[۱۸] آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۱۳۷.


۳ - ضمانت اجرا


قانون‌گذار ضمانت اجرای خاصی برای عدم رعایت تعهد از سوی متهم درنظر نگرفته است، البته با توجه به ماهیت این قرار شاید نیازی هم بر ضمانت اجرا در مورد این قرار نباشد. زیرا متهم آبرو و حیثیت خود را در گرو‌ مقام قضایی می‌نهد تا در موقع احضار، حضور یابد و اگر حضور نیابد این امر می‌تواند عهدشکنی به شمار رفته و نشانه‌ی آن باشد که وی شخص متعهد و مسئولی نیست در نتیجه نوعی ضمانت اجرای معنوی دارد.
[۱۹] آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۱۳۵.
این فرد اگرچه از نظر اخلاقی مستحق نکوهش است اما از نظر قضایی اثری بر این عدم رعایت تعهد مترتب نیست و احتمالاً همین امر از موجبات توسل هرچه کمتر قضات تحقیق به این قرار جانشینی باید محسوب شود.
[۲۰] آشوری، محمد، آیین دادرسی کیفری، سمت، تهران، ۱۳۸۶، چ هشتم، جدوم، ص۱۲۰.

بنابراین بهتر است این قرار در مورد بزهکاران حرفه‌ای و افراد سابقه‌دار یا در جرایم مهم صادر نگردد، ولی به‌کارگیری آن در جرایم سبک و بویژه نسبت به متهمانی که از فرهنگ اجتماعی پیشرفته‌ای برخوردارند و به قول شرف خود ارزش می‌نهند موجه و مناسب است. البته مرجع تحقیق می‌تواند با تشدید تامین، اقدام به صدور قرار تامین شدیدتری نماید. درصورتی هم که فرد التزام به شرف را قبول نکند می‌تواند با وحدت ملاک حکم قسمت اخیر بند۲ ماده‌ی ۱۳۳،
[۲۱] قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری، ماده ۱۳۲، بند ۲.
قرار مزبور به نوع دوم یعنی قرار التزام با حضور با تعیین وجه التزام تبدیل نمود.
[۲۲] خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، تهران، مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، تهران، چاپ سوم، ص۱۹۷.


۴ - پانویس

 
۱. ↑ ملک‌زاده، فهیمه، اصطلاحات تشریحی آیین دادرسی، تهران، مجد، ۱۳۸۸، چاپ اول، واژة قرار.
۲. ↑ آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۱۳۳.
۳. ↑ آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۱۳۳.
۴. ↑ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری، ماده ۱۳۲.
۵. ↑ زراعت، عباس، علی مهاجری، شرح قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی انقلاب در امور کیفری، قم، نشر فیض، ۱۳۷۸، چ اول، جاول، ص۳۴۵.
۶. ↑ زراعت، عباس، حمیدرضا حاجی‌زاده، قانون دادرسی کیفری در نظم حقوقی کنونی، تهران، خط سوم، ۱۳۸۳، ص۴۱۹.
۷. ↑ آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۲۱۶.
۸. ↑ خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، تهران، مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، تهران، چاپ سوم، ص۱۹۶.
۹. ↑ آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۱۴۶.
۱۰. ↑ خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، تهران، مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، تهران، چاپ سوم، ص۱۹۶.
۱۱. ↑ قانون آیین دادرسی کیفری، ماده ۱۲۹.
۱۲. ↑ زراعت، عباس، علی مهاجری، شرح قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی انقلاب در امور کیفری، قم، نشر فیض، ۱۳۷۸، چ اول، جاول، ص۳۴۶.
۱۳. ↑ قانون آیین دادرسی کیفری، ماده ۱۲۸، اصلاحی ۱۳۱۱.
۱۴. ↑ قانون آیین دادرسی کیفری، ماده ۱۲۹، اصلاحی ۱۳۱۱.
۱۵. ↑ آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۱۴۷.
۱۶. ↑ آشوری، محمد، آیین دادرسی کیفری، سمت، تهران، ۱۳۸۶، چ هشتم، جدوم، ص۱۲۰.
۱۷. ↑ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری، ماده ۱۳۲.
۱۸. ↑ آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۱۳۷.
۱۹. ↑ آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری، تهران، میزان، ۱۳۸۴، چ دوم، ج۵، ص۱۳۵.
۲۰. ↑ آشوری، محمد، آیین دادرسی کیفری، سمت، تهران، ۱۳۸۶، چ هشتم، جدوم، ص۱۲۰.
۲۱. ↑ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری، ماده ۱۳۲، بند ۲.
۲۲. ↑ خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، تهران، مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، تهران، چاپ سوم، ص۱۹۷.


۵ - منبع


• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «التزام به حضور با قول شرف»، تاریخ بازیابی:۱۴۰۰/۰۲/۰۵.    


رده‌های این صفحه : آیین دادرسی کیفری | اصطلاحات حقوق کیفری




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.