استعمال لفظ در مثلاستعمال لفظ در مثل به اطلاق لفظ و اراده مثل آن بدون قصد معنا اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفاستعمال لفظ در مثل، از اقسام استعمال لفظ در لفظ می‌باشد و عبارت است از اطلاق لفظ و اراده مثل آن بدون اراده معنا، مانند این که گفته شود: «زید» در جمله «ضرب زید» فاعل است، و فقط لفظ «زید» موجود در این جمله قصد شود، نه در همه جملات مشابه آن. ۲ - توضیحاگر شخصی یک جمله خبری واقعی را بیان کند، برای مثال، بگوید: «ضرب زید» و شنونده در صدد تجزیه و ترکیب این جمله برآید، توجه خود را صرفاً به آن جمله خاص معطوف نموده و می‌گوید: «زید» در جمله، عنوان فاعلی دارد؛ یعنی وی لفظ «زید» را در «زیدِ» آن جمله خاص استعمال می‌نماید؛ به بیان دیگر، وقتی می‌گوید: زید در جمله مذکور فاعل است، با زبان خویش کلمه زید را در زیدِ آن مخبر و متکلم به کار برده است. ۳ - دیدگاه اصولیوندرباره استعمال لفظ در مثل، میان اصولی‌ها اختلاف است؛ برخی هم چون مرحوم « بروجردی » و « خویی » معتقدند استعمال لفظ در مثل از باب استعمال نیست، و برخی دیگر هم چون مرحوم « آخوند خراسانی » آن را از باب استعمال می‌دانند. [۷]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱، ص ۵۴۳-۵۴۱.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۸۶، برگرفته از مقاله «استعمال لفظ در مثل». |