اساتید ابن جوزی
ابوالفرج جمال‌الدین عبدالرحمان بن علی قرشی تیمی بکری بغدادی معروف به اِبْن‌ِ جَوزی (۵۱۱ -۵۹۷ق/۱۱۱۷-۱۲۰۱م)، مورخ، واعظ، مفسر و
فقیه حنبلی در
قرن ششم هجری قمری بود. نسب وی به
محمد فرزند
ابوبکر بن ابی قحافه، می‌رسد.
ابن جوزی از علمایی است که از اساتید بسیاری بهره برده به گونه‌ای که در کتاب
مشیخه خود ۸۹ تن از اساتیداش را نام می‌برد.
آنچه ابن‌جوزی در مشیخه و
وفیات المنتظم در باب مشایخ و استادان خود آورده است، تصویر نسبتاً روشنی از آموخته‌های او به دست می‌دهد و با توجه به تاریخ درگذشت استادانش معلوم می‌شود که وی در دوران کودکی و نوجوانی در مجالس درس بسیاری از بزرگان علم و ادب حضور یافته و از آنان در علوم متداول زمان اجازه کتبی یا شفاهی اخذ کرده است.
مشهورترین استادان وی اینانند:
ابوالفضل محمد بن ناصر بن علی بن عمر بغدادی (۴۶۷-۵۵۰ق/ ۱۰۷۵- ۱۱۵۵)، معروف به سلامی، حافظ و ادیب که نخستین آموزش‌ها و هدایت و ارشاد علمی و اخلاقی وی را بر عهده داشت.
ابوالقاسم علی بن یعلی علوی هروی که نخستین استاد خطابه وی است و به تشویق همو بود که ابن جوزی در ۹ سالگی به منبر رفت.
ابوالسعادات احمد بن احمد... بن متوکل (د ۵۲۱ق/۱۱۲۷م) که به وی
حدیث آموخت و اجازه‌ای به خط خویش به او داد که در آن نسبت خود را تا
منصور دوانیقی رسانده بود.
فاطمه بنت حسین بن حسن بن فضلویة رازی (بنت محمد بن حسین بن فضلویة رازی بزاز)
که ابن‌جوزی کتاب
ذم الغیبه ابراهیم حربی را به قرائت استادش، ابوالفضل محمد بن ناصر، نزد وی خواند. همچنین مجالسی از
ابن سمعون و
مسند شافعی و جز آن‌ها را از او آموخت. فاطمه واعظی متعبد بود و در رباط خویش به تعلیم زنان اشتغال داشت. وی در
۵۲۱ق هنگامی که ابن جوزی ۱۰ ساله بود، درگذشت.
ابوعبدالله
حسین بن محمد بن عبدالوهاب (د ۵۲۴ق/۱۱۳۰م)، نحوی، لغوی و شاعر معروف به بارع که به وی حدیث آموخت و اجازه کتبی داد.
ابونصر احمد بن محمد بن عبدالقاهر طوسی (د ۵۲۵ق) که به وی حدیث آموخت و اجازه داد که همه روایات او را نقل کند.
ابوالقاسم
هبةالله بن محمد شیبانی کاتب (د ۵۲۵ق) که همه
مسند احمد بن حنبل و تمامی غیلانیات و اجزاء المزکی را به وی آموخت. ابن جوزی می‌نویسد که جز اینها را نیز به قرائت استاد و شیخش، ابوالفضل محمد بن ناصر، از وی آموخته و کتابت کرده است.
ابوالعز احمد بن عبیدالله معروف به
ابن کادش (د ۵۲۶ق) که به او اجازه داد تا آنچه از وی شنیده است، روایت کند.
ابوالحسن علی بن عبیدالله زاغونی (د ۵۲۷ق)،
محدث، نحوی، لغوی،
فقیه و خطیب که ابن جوزی با وی مصاحبت داشت و از او حدیث و
فقه و وعظ فرا گرفت.
ابوبکر محمد بن عبدالله عامری (د ۵۳۰ق/۱۱۳۶م)، معروف به
ابن جنازه، محدث، فقیه و واعظ متصوف که به وی حدیث و
تفسیر آموخت.
ابوالقاسم نصر بن حسین مقری معروف به
ابن حبار (د ۵۳۱ق) که نزد وی قرائات قرآن آموخت.
ابوبکر
احمد بن محمد بن احمد دینوری (د ۵۳۲ق)، فقیه و محدث و استاد مناظره که ابن جوزی مدتی در درس‌های او شرکت جست.
ابوسعد
اسماعیل بن احمد مؤذّن نیشابوری (د ۵۳۲ق)، فقیه بزرگ که به او اجازه کتبی داد تا همه روایات او را نقل کند.
ابوالمظفر
عبدالمنعم بن
عبدالکریم بن هوازن قشیری (د ۵۳۲ق) و ابوالقاسم
زاهر بن طاهر شحامی (د ۵۳۳ق) که به وی
اجازه روایت داده‌اند.
شافع بن عبدالرشید جیلی (د ۵۴۱ق) که ابن جوزی در کودکی در حلقه درس وی حضور می‌یافته و کسب علم می‌کرده است.
از استادان وی آنان که نامشان در ذیل می‌آید، اغلب به وی
اجازه نقل حدیث داده‌اند:
ابوبکر
وجیه بن طاهر نیشابوری.
ابوشجاع
عمر بن ابی‌الحسن بسطامی (د ۵۴۲ق/۱۱۴۷م) که کتاب
شمائل النبی ابوعیسی ترمذی و جز آن را به وی آموخت.
ابوالفتح
عبدالملک بن ابی‌القاسم عبدالله بن ابی‌سهل کروخی (د ۵۴۸ق/۱۱۵۳م) که ابن جوزی
جامع ترمذی و
مناقب احمد بن حنبل و جز اینها را از وی شنیده است.
ابواسحاق ابوالوقت
عبدالاول بن عیسی سجزی هروی (د ۵۵۳ق/۱۱۵۸م)، مدرس حدیث در نظامیه بغداد
که
صحیح بخاری را به روایت داوودی و نیز
مسند دارمی و منتخب مسند عبد بن حمید را برای ابن جوزی روایت کرده است.
ابوحکیم
ابراهیم بن دینار نهروانی (د ۵۵۶ق/۱۱۶۱م)، عالم بر مذهب و خلاف و فرائض و مدرس مدرسه ابن شمحل و مدرسه باب الازج.
ابن جوزی خود می‌گوید:
قرآن و مذهب و فرائض را نزد وی آموختم و مدتی در مدرسه ابن شمحل معید او بودم و پس از او مدرسه به من سپرده شد و من در آن‌جا به تدریس پرداختم.
ابوالبرکات
سعدالله بن محمد بن علی بن احمدی (د ۵۵۷ق/ ۱۱۶۲م) که ابن جوزی کتاب السنة لالکائی را به روایت طریثیئی از او شنید.
(سعدالله بن علی ابن محمد بن حمدی)
ابوبکر
محمد بن عبدالباقی انصاری،
ابوالقاسم
اسماعیل بن احمد سمرقندی،
ابونصر احمد بن منصور بن احمد (حمد ابن منصور بن حمد)،
صوفی همدانی،
حافظ ابوالبرکات
عبدالوهاب بن مبارک انماطی،
ابوالمعالی عبدالخالق بن احمد بن عبدالصمد شیبانی، معروف به
ابن البدن،
ابوالحسن محمد بن احمد، معروف به
ابن صرما،
ابومنصور
محمد بن
عبدالملک بن
حسن بن
ابراهیم بن خیرون مقری، آخرین کسی که از جوهری (صاحب صحاح) با اجازه روایت کرده است،
ابوسعد
احمد بن محمد بغدادی اصفهانی،
ابومنصور
موهوب بن احمد جوالیقی (د ۵۴۰ق) مدرس ادب در نظامیه بغداد
که ابن جوزی نزد وی حدیث، غریب الحدیث، ادب و لغت آموخت و کتاب المعرب و دیگر تصانیفش را نزد او خواند.
ابن جوزی در جای جای
المنتظم به ویژه در وفیات آن بیش از ۷۰ تن و در مشیخه ۸۹ تن
از استادان خود را نام می‌برد که بسیاری از آنان به وی اجازه روایت داده‌اند.
