احمد بن علی نیشابوریابوالحسن احمد بن علی نیشابوری (متوفای ۴۴۶ق)، قاضی و امام حرمین در قرن پنجم هجری قمری بود. وی در مدت اقامت در حجاز کمک‌های مالی خود را از طریق بازرگانان به نیشابور می‌فرستاد و از دوستان و همشهریان خود که به حج مشرف می‌شدند، پذیرایی می‌کرد. او پس از بازگشت به نیشابور، افزون بر قضاوت، تولیت وقف را نیز پذیرفت. از شاگردان مشهور وی می‌توان از حاکم حسکانی نام برد. ۱ - معرفی اجمالیابوالحسن احمد بن علی بن محمد بن عبدلله بن حَمْش از نوادگان قاضی‌الحرمین عزیز بن عزیز، در سال ۳۶۴ق در خانواده‌ای دانشمند و توانگر دیده به جهان گشود. او در خاستگاه خود، نیشابور، از محضر اساتیدی چون ابوبکر طرازی (م، ۳۸۵ق) [۴]
سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۴، ص۵۶-۵۷.
و معافی بن زکریا (م، ۳۹۰ق) بهره برد.وی سپس به مکه مهاجرت کرد و همانند جدش منصب قضاوت و امامت حرمین را برعهده گرفت. در منابع به زمان مهاجرت وی و مدت اقامتش در مکه اشاره‌ای نشده است. احمد در این مدت کمک‌های مالی خود را از طریق بازرگانان به نیشابور می‌فرستاد. وی همچنین از دوستان و همشهریان خود که به حج مشرف می‌شدند، پذیرایی می‌کرد. او پس از بازگشت به نیشابور، افزون بر قضاوت، تولیت وقف را نیز پذیرفت. وی به نشر دانش توجه ویژه داشت. از شاگردان او می‌توان حاکم حسکانی (م، ۴۹۰ق) نویسنده شواهد التنزیل را نام برد که کتاب الفوائد او تقریر درس استادش است. وی در سال‌های پایان عمر در خانه خود به بیان و املای حدیث می‌پرداخت و بزرگانی بسیار در آن شرکت می‌کردند که از جمله آن‌ها می‌توان به محمد پدر تقی‌الدین صیرفینی نویسنده کتاب المنتخب من کتاب السیاق لتاریخ نیسابور اشاره کرد. او به سال ۴۴۶ق در ۸۲ سالگی درگذشت. ۲ - فهرست منابع(۱) الانساب: عبدالکریم السمعانی (م،۵۶۲ق.)، به کوشش عبدالله عمر، بیروت، دار الجنان، ۱۴۰۸ق. (۲) تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (م،۷۴۸ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق. (۳) الذریعة الی تصانیف الشیعه: آقا بزرگ تهرانی (م،۱۳۸۹ق.)، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۰۳ق. (۴) کشف الظنون: حاجی خلیفه (م،۱۰۶۷ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی. (۵) المنتخب من کتاب السیاق لتاریخ نیسابور: ابراهیم بن محمد الصیرفینی (م،۶۴۱ق.)، به کوشش خالد حیدر، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق. (۶) الوافی بالوفیات: الصفدی (م،۷۶۴ق.)، به کوشش الارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق. ۳ - پانویس۴ - منبعدانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله «احمد بن علی نیشابوری»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۲/۱۱. |