ابوجعفر بلویبَلَوی، ابوجعفر احمد بن علی، نویسنده و دانشمند اندلسی قرن و ۰ق/۵ و ۶م است. [۱]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۷۴، بیروت، ۹۸۳م.
[۲]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، بیروت، ۹۸۳م.
[۳]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۹۴، بیروت، ۹۸۳م.
[۴]
عمرانی، عبدالله، مقدمه و حواشی بر ثبت بلوی، ج۱، ص۱.
۱ - زندگیخاندان بلوی که از عرب‌های ساکن غرناطه بودند، به «ابن داوود» شهرت داشتند. [۵]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۳۷، بیروت، ۹۸۳م.
[۶]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۷۵، بیروت، ۹۸۳م.
[۷]
ابن خطیب، محمد، الاحاطه، به کوشش محمد عبدالله عنان، ج۱، ص۴۱، قاهره، ۹۵۵م.
[۸]
مقری، احمد، نفح الطیب، به‌کوشش محمد محیی‌الدین عبدالحمید، ج۱، ص۷۸، بیروت، دارالکتاب العربی.
و بسیاری از آن‌ها نسل اندر نسل عالم قرائت بودند. [۹]
سراج اندلسی، محمد، الحلل السندسیه، به کوشش محمدحبیب هیله، ج۱، ص۱۶، بیروت، ۹۸۴م.
[۱۰]
ابن خطیب، محمد، الاحاطه، به کوشش محمد عبدالله عنان، ج۱، ص۴۱، قاهره، ۹۵۵م.
باتوجه به رعایت ترتیب زمانی در کتاب ثَبَت و اشاره بلوی در آن به حفظ قرآن و تحصیلات مقدماتی عهد کودکی‌اش نزد پدر در وادی آش [۱۱]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۷۹-۸۰، بیروت، ۹۸۳م.
می‌توان گفت مولدش همان‌جا، و احتمالاً در حدود سال ۶۶ق/۴۶۲م بوده است. [۱۲]
عمرانی، عبدالله، مقدمه و حواشی بر ثبت بلوی، ج۱، ص۸.
بغدادی درگذشت بلوی را درحدود سال ۳۰ق/۵۲۴م، [۱۳]
بغدادی، هدیه، ج۱، ص۴۰.
و عمرانی در حدود سال ۳۸ق/۵۳۲م آورده است. [۱۴]
عمرانی، عبدالله، مقدمه و حواشی بر ثبت بلوی، ج۱، ص۸.
۲ - سفرهابلوی پیش از مهاجرت به شرق اسلامی، به مسافرت‌هایی علمی در خود اندلس دست زد و به غرناطه، المریه و احتمالاً شهرهای دیگر رفت. [۱۵]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۹۶، بیروت، ۹۸۳م.
[۱۶]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۹۷-۹۸، بیروت، ۹۸۳م.
[۱۷]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۱۰، بیروت، ۹۸۳م.
وی قبل از اشغال غرناطه توسط مسیحیان (در ۹۶ق/۴۹۱م)، همراه با پدر و برادران خویش اندلس را ترک کرد و به شمال آفریقا رفت. در پی شکست مسلمانان از مسیحیان اندلس، اینان از بازگشت ناامید شدند و پس از حدود دو سال اقامت در تلمسان، به وهران، و سپس تونس رفتند و سرانجام، در قسطنطنیه مقام گزیدند. [۱۸]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۳۷، بیروت، ۹۸۳م.
[۱۹]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۶۶، بیروت، ۹۸۳م.
[۲۰]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۰۸، بیروت، ۹۸۳م.
[۲۱]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۰۹، بیروت، ۹۸۳م.
[۲۲]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۱۴، بیروت، ۹۸۳م.
[۲۳]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۷۴، بیروت، ۹۸۳م.
[۲۴]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۷۷، بیروت، ۹۸۳م.
[۲۵]
عمرانی، عبدالله، مقدمه و حواشی بر ثبت بلوی، ج۱، ص۸.
[۲۶]
ابن غازی، محمد، فهرس، به کوشش محمد زاهی، ج۱، ص۳، دارالبیضاء، ۹۷۹م.
۳ - جایگاه علمیگذشته از گزارش‌های خوشامد گویانه معاصران بلوی همچون ابن غازی درباره فقاهت او، مشکل بتوان بیرون از حوزه‌های قرائت و علوم ادبی، سندی بر صاحب نظر بودن او یافت. [۲۷]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۶۳، بیروت، ۹۸۳م.
[۲۸]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۱۸، بیروت، ۹۸۳م.
[۲۹]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۰۶، بیروت، ۹۸۳م.
[۳۰]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۶۰، بیروت، ۹۸۳م.
[۳۱]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۶۹، بیروت، ۹۸۳م.
[۳۲]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۲۰، بیروت، ۹۸۳م.
[۳۳]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۱۸، بیروت، ۹۸۳م.
[۳۴]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۷۷، بیروت، ۹۸۳م.
[۳۵]
ابن غازی، محمد، فهرس، به کوشش محمد زاهی، ج۱، ص۹، دارالبیضاء، ۹۷۹م.
گویا وی اولین بار در ایام سفر به شرق پای درس حدیث نشست. [۳۶]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۶۶، بیروت، ۹۸۳م.
در اجازاتی نیز که از عالمان گرفته، عنوان‌هایی درخور طلاب ، و نه عالمان بزرگ، به وی داده شده است. [۳۷]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۶۳، بیروت، ۹۸۳م.
[۳۸]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۷۴، بیروت، ۹۸۳م.
[۳۹]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۲۳، بیروت، ۹۸۳م.
قراینی برای گرایش‌های صوفیانه ابوجعفر بلوی نیز وجود دارد. [۴۰]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۳۶، بیروت، ۹۸۳م.
[۴۱]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۴۰، بیروت، ۹۸۳م.
[۴۲]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۴۳، بیروت، ۹۸۳م.
[۴۳]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۸۰، بیروت، ۹۸۳م.
۴ - آثار۱. ثبت ، که مهم‌ترین کتاب بلوی و مشتمل بر شرح حال استادان اوست. با دقت در گزارش‌هایی که بلوی در این کتاب از سفرهای خویش داده است، دانسته می‌شود که وی نوشتن ثبت را در ضمن سفر آغاز کرده است. [۴۴]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۳۷، بیروت، ۹۸۳م.
[۴۵]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۷۹، بیروت، ۹۸۳م.
[۴۶]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۹۵، بیروت، ۹۸۳م.
بلوی در اوایل کتاب [۴۷]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۳۶-۳۷، بیروت، ۹۸۳م.
گزارش برخورد خود را با ابن غازی در تونس در ۹۸ق/۴۹۳م یاد می‌کند و آن‌گاه دیباچه کتاب آغاز می‌شود. از آن پس عمده حوادث نقل شده در کتاب، دارای ترتیب زمانی است، ولی مطالب درج شده میان عنوان کتاب و دیباچه از چنین ترتیبی برخوردار نیست و نباید جزو اصل کتاب محسوب شود. گویا در ۹۵ق/۴۹۰م، بلوی نگارش ثبت را به پایان رسانده، یا رها کرده است. [۴۸]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۴۱، بیروت، ۹۸۳م.
به نظر می‌آید انگیزه بلوی در نگارش کتاب، احساس ضرورت در جاویدان کردن نام استادان اندلسی خویش است که بسیاری از آن‌ها در ایام جنگ در سرزمین‌های دیگر پراکنده شده بودند. [۴۹]
بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، ج۱، ص۰۸-۰۹، بیروت، ۹۸۳م.
اینک اهمیت این کتاب بیش از هرچیز به‌سبب گزارش‌هایی است که از مسائل آموزشی دوران زندگی بلوی در آن آمده است.۲. شرحی بر القصیده الخزرجیه عبدالله بن محمد بن عثمان خزرجی ، در علم عروض ، که نسخه‌ای از آن در برلین آلوارت، شم و نسخه‌ای ناقص در اسکوریال موجود است. [۵۰]
عمرانی، عبدالله، مقدمه و حواشی بر ثبت بلوی، ج۱، ص۷.
بلوی این کتاب را در ۰۸ق/۵۰۲م در غَلَطه در حوالی قسطنطنیه به پایان رسانیده است. [۵۱]
حاجی خلیفه، کشف، ج۱، ص۱۳۶.
۳. فرائد الفوائد فی فنون غیر واحد . [۵۲]
حاجی خلیفه، کشف، ج۱، ص۲۴۳.
[۵۳]
بغدادی، هدیه، ج۱، ص۴۰.
افزون بر این‌ها سراج اندلسی مطلبی از بلوی را از کتاب الغامض او نقل می‌کند [۵۴]
سراج اندلسی، محمد، الحلل السندسیه، به کوشش محمدحبیب هیله، ج۱، ص۵۴، بیروت، ۹۸۴م.
که در کتاب ثبت موجود نیست. مقری نیز از کتابی به خط بلوی خاطره‌ای نقل کرده است [۵۵]
مقری، احمد، نفح الطیب، به‌کوشش محمد محیی‌الدین عبدالحمید، ج۱، ص۰۳، بیروت، دارالکتاب العربی.
که آن مطلب هم در ثبت دیده نمی‌شود.۵ - فهرست منابع(۱) ابن خطیب، محمد، الاحاطه، به کوشش محمد عبدالله عنان، قاهره، ۹۵۵م. (۲) ابن غازی، محمد، فهرس، به کوشش محمد زاهی، دارالبیضاء، ۹۷۹م. (۳) بغدادی، هدیه. (۴) بلوی، احمد، ثبت، به کوشش عبدالله عمرانی، بیروت، ۹۸۳م. (۵) حاجی خلیفه، کشف. (۶) سراج اندلسی، محمد، الحلل السندسیه، به کوشش محمدحبیب هیله، بیروت، ۹۸۴م. (۷) عمرانی، عبدالله، مقدمه و حواشی بر ثبت بلوی. (۸) مقری، احمد، نفح الطیب، به‌کوشش محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتاب العربی. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بلوی، ابوجعفر»، ج۱۲، ص۵۰۶۸. |