ابن‌ظهیره فخرالدین ابوبکر بن علی مکیفخرالدین ابوبکر بن علی بن ابی‌البرکات، فقیه شافعی، یکی از شخصیت‌های خاندان ابن‌ظهیره می‌باشد؛ اِبْن‌ِ‌ظَهیره، عنوان افراد خاندانی از بنی‌مخزوم که در سده‌های ۹ و ۱۰ق/۱۵ و ۱۶م به شهرت رسیدند و در مکه عهده‌دار افتاء، قضا و تدریس بودند. ۱ - معرفی اجمالیابوبکر بن علی بن ابی‌البرکات محمد بن محمد بن حسین بن علی بن احمد بن عطیة بن ظهیره مکی، ملقب به فخرالدین (۸۳۸ -۸۸۹ق/ ۱۴۳۵-۱۴۸۴م)، فقیه شافعی می‌باشد. او در مکه زاده شد و در آن‌جا رشد کرد و به حفظ قرآن و فراگیری علوم وقت پرداخت. ۲ - اساتیدوی از عمویش ابوالسعادات و ابوالفتح مراغی و شوائطی و تقی‌الدین ابن فهد حدیث شنید و شیوخی چون زین‌الدین زرکشی، ابن‌فرات، ابن‌حجر، مقریزی و عینی به وی اجازه نقل حدیث دادند. فخرالدین همچنین در علوم مختلف چون فقه، ادب عرب، معانی و بیان و جز آن از برادرش عمر بهره جست و در ۸۵۸ق/۱۴۵۴م در مکه به درس ابن‌همام نیز حاضر شد. او در ۸۶۲ق به قاهره مسافرت کرد و در آن‌جا از علم‌الدین بلقینی، ابن‌دیری و عزالدین حنبلی حدیث شنید و اصول فقه را نزد محلّی و محمد بن محمد بن مرزوق و دیگران فراگرفت. سخاوی که به تفصیل نام استادان و مشایخ وی در علوم مختلف را بیان کرده است، می‌گوید که جمعی از آنان به وی اجازه افتاء و مخصوصاً تدریس دادند. همو ابن‌ظهیره را در ۸۷۱ق دیده و فضل و دانش و نیز مداومت او را در مطالعه و مباحثه با دانشمندان ستوده است. ۳ - مشاغل و مسئولیتهااو بارها به قاهره مسافرت کرد و در حجاز به مشاغلی چون ایراد خطابه در مسجدالحرام و مسئولیت‌هایی چون نظارت بر برخی موقوفات و قضا و در جده (بعد از وفات برادرش کمال‌الدین ابوالبرکات) گماشته شد. ۴ - درگذشتاو در مکه درگذشت و همچون دیگر اعضای این خاندان در آرامگاه اختصاصی آن خاندان در معلاه به خاکش سپردند. ۵ - آثاراز او تنها ۲ اثر برجای مانده است: ۱. غنیة الفقیر فی حکم حج‌الاجیر که نسخه‌ای از آن در کتابخانه پاریس موجود است. ۲. کفایة المحتاج الی الدماء الواجبة علی المعتمر و الحاج، که نسخه‌هایی از آن در دارالکتب مصر [۶]
خدیویه، فهرست، ج۳، ص۲۶۶.
و برلین موجود است. کتابی با عنوان بلوغ السول فی احکام بسط روضة الرسول نیز به وی نسبت داده شده است. از وصف حاجی‌خلیفه در مورد این کتاب چنین برمی‌آید که او اصل نسخه را دیده است. ۶ - پانویس۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌ظهیره»، شماره۱۴۵۱. |