ابن‌ظهیره ابوالبرکات کمال‌الدین محمد بن محمد مکیابوالبرکات کمال‌الدین محمد بن محمد، محدث و قاضی مکه، یکی از شخصیت‌های خاندان ابن‌ظهیره می‌باشد؛ اِبْن‌ِ‌ظَهیره، عنوان افراد خاندانی از بنی‌مخزوم که در سده‌های ۹ و ۱۰ق/۱۵ و ۱۶م به شهرت رسیدند و در مکه عهده‌دار افتاء، قضا و تدریس بودند. ۱ - معرفی اجمالیابوالبرکات کمال‌الدین محمد بن محمد بن حسین بن علی بن احمد بن عطیة بن ظهیرة مخزومی مکی (۷۶۵/۸۲۰ق - ۱۳۶۴/ ۱۴۱۷)، محدث و قاضی مکه بود. ۲ - اساتیداو در کودکی به درس قاضی عزالدین بن جماعه حاضر شد و نیز از درس جد مادریش شهاب‌الدین احمد بن ظهیره بهره جست و از بهاءالدین بن عقیل و کمال‌الدین بن حبیب شنید و صلاح‌الدین بن ابی‌عمر و ابن‌امیله و ابن‌کثیر و گروهی دیگر به وی اجازه نقل حدیث دادند و وقتی خود حدیث می‌گفت، دانشمندانی مانند نجم‌الدین بن فهد در مجلس وی حضور می‌یافتند. ۳ - مشاغلاو ابتدا به نیابت از جد مادریش به امور حسبه در مکه پرداخت و پس از اینکه از مصر بازگشت، در ۸۰۸ق به نیابت از قاضی جمال‌الدین ابن‌ظهیره به قضای مکه و رسیدگی به امور حسبه آن‌جا منصوب شد، اما چون جمال‌الدین فرزند خود محب‌الدین را به نیابت خطابت و قضا برگزید، روابط آن دو به تیرگی گرایید. جمال‌الدین پس از چندی از قضا عزل شد و چون در ۸۱۲ق دوباره به این مقام منصوب گردید، ابوالبرکات را بار دیگر به نیابت برگزید (در مورد روابط بین آن دو و عزل و نصب ابوالبرکات، به این منابع رجوع کنید. ) او بعد از درگذشت قاضی جمال‌الدین عهده‌دار قضا و رسیدگی به امور اوقاف و مرزداری مکه گردید، اما رقابت بین او و قاضی‌القضاه محب‌الدین احمد فرزند جمال‌الدین مذکور بار دیگر سبب شد که در ۸۱۸ق از آن مقام عزل و در ۸۱۹ق مجدداً به آن مقام منصوب گردد، ولی قاضی محب‌الدین باز به جای وی نشست و ابوالبرکات تا زمان مرگش معزول ماند. ۴ - درگذشتابوالبرکات نیز در مکه درگذشت و در معلاه به خاک سپرده شد. ۵ - پانویس۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌ظهیره»، شماره۱۴۵۱. |