آثار شکست در غزوه احد (قرآن)آثار شکست مسلمانان در غزوه احد بنا به آیات قرآن عبارتند از: ۱ - تبلیغات سوءشکست در پیکار احد، زمینه‌ساز تبلیغات سوء منافقان: «يَا أَيُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَكُونُواْ كَالَّذِینَ كَفَرُواْ وَقَالُواْ لإِخْوَانِهِمْ إِذَا ضَرَبُواْ فِی الأَرْضِ أَوْ كَانُواْ غُزًّى لَّوْ كَانُواْ عِندَنَا مَا مَاتُواْ وَمَا قُتِلُواْ ...؛ای كسانیكه ایمان آورده اید شما همانند کافران نباشید كه هنگامی كه برادرانشان به مسافرتی می‌روند، یا در جنگ شركت می‌كنند (و از دنیا می‌روند و یا كشته می‌شوند) می‌گویند: اگر آنها نزد ما بودند نمی‌مردند و كشته نمی‌شدند!....» برداشت فوق بر این اساس است که مقصود از «الذین کفروا» منافقان باشند. ۲ - تردیدشهادت برخی از رزمندگان احد و شکست در آن کارزار، سبب تردید مسلمانان سست اندیشه: «ثُمَّ أَنزَلَ عَلَيْكُم مِّن بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً نُّعَاسًا يَغْشَى طَآئِفَةً مِّنكُمْ وَطَآئِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِيَّةِ يَقُولُونَ هَل لَّنَا مِنَ الأَمْرِ مِن شَيْءٍ قُلْ إِنَّ الأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّهِ يُخْفُونَ فِی أَنفُسِهِم مَّا لاَ يُبْدُونَ لَكَ يَقُولُونَ لَوْ كَانَ لَنَا مِنَ الأَمْرِ شَيْءٌ مَّا قُتِلْنَا هَاهُنَا ...؛سپس به دنبال این غم و اندوه آرامشی بر شما فرستاد، این آرامشی به صورت خواب سبكی بود (كه در شب بعد از حادثه احد) جمعی از شما را فرو گرفت اما جمع دیگری در فكر جان خویش بودند (و خواب چشمان آنها را فرا نگرفت) آنها گمانهای نادرستی درباره خدا همچون گمانهای دوران جاهلیت داشتند، و می‌گفتند: آیا چیزی از پیروزی نصیب ما می‌شود؟ بگو: همه كارها (و پیروزی‌ها) بدست خدا است، آنها در دل خود اموری را پنهان می‌دارند كه برای تو آشكار نمی‌سازند می‌گویند: اگر سهمی از پیروزی داشتیم در اینجا كشته نمی‌شدیم!....» ۳ - جدایی مؤمنان از منافقانشکست نبرد احد، سبب آشکار شدن صف مؤمنان از منافقان: «وَمَا أَصَابَكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ فَبِإِذْنِ اللّهِ وَلِيَعْلَمَ الْمُؤْمِنِینَ • وَلْيَعْلَمَ الَّذِینَ نَافَقُواْ وَقِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْاْ قَاتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَوِ ادْفَعُواْ قَالُواْ لَوْ نَعْلَمُ قِتَالًا لاَّتَّبَعْنَاكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلإِیمَانِ يَقُولُونَ بِأَفْوَاهِهِم مَّا لَيْسَ فِی قُلُوبِهِمْ وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا يَكْتُمُونَ؛و آنچه (در روز احد) در روزی كه دو دسته (مؤمنان و كافران) با هم نبرد كردند به شما رسید به فرمان خدا (و بر طبق قانون علیت) بود و برای این بود كه مؤ منان شناخته شوند.و نیز برای این بود كه كسانی كه راه نفاق پیش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ایشان گفته شد: بیائید و در راه خدا نبرد كنید یا (لااقل) از حریم خود دفاع نمائید گفتند اگر ما میدانستیم جنگی واقع خواهد داد، از شما پیروی می‌كردیم (اما می‌دانیم جنگی نمی‌شود) آنها در آن هنگام، به كفر نزدیكتر بودند تا به ایمان؛ به زبان خود چیزی می‌گویند كه در دل هایشان نیست! و خداوند از آنچه كتمان می‌كنند، آگاهتر است.» ۴ - شکوه مؤمنانشکوه برخی مؤمنان پس از شکست در نبرد احد: «أَوَلَمَّا أَصَابَتْكُم مُّصِیبَةٌ قَدْ أَصَبْتُم مِّثْلَيْهَا قُلْتُمْ أَنَّى هَذَا قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنْفُسِكُمْ ...؛آیا هنگامی كه مصیبتی به شما (در میدان جنگ احد) رسید در حالیكه دو برابر آن را بر دشمن در میدان جنگ بدر وارد ساخته بودید گفتید: این مصیبت از كجاست؟! بگو: از ناحیه خود شماست (كه در میدان جنگ احد، با دستور پیامبر مخالفت كردید)! ....» مفسران برآنند که مقصود از مصیبت مطرح شده در آیه، کشته‌ها و مشکلات ناشی از نبرد احد است. ۵ - عبرتشکست مسلمانان در غزوه احد، مایه پند و عبرت: «إِذْ تُصْعِدُونَ وَلاَ تَلْوُونَ عَلَى أحَدٍ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِی أُخْرَاكُمْ فَأَثَابَكُمْ غَمًَّا بِغَمٍّ ...؛(به خاطر بیاورید) هنگامی كه از کوه بالا می‌رفتید و (جمعی در وسط بیابان پراكنده می‌شدید و) به عقب ماندگان نگاه نمی‌كردید، و پیامبر از پشت سر شما را صدا میزد، سپس اندوه‌ها یكی پس از دیگری به سوی شما روی آورد....» «اذ» به «اذکر» مقدر تعلق دارد و برداشت، بر این اساس انجام گرفته است. ۶ - پانویس۷ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۳۶۲، برگرفته از مقاله «آثار شکست در غزوه احد». |