نهج البیان عن كشف معانى القرآن (کتاب)
| نویسنده | محمد بن حسن شیبانی |
| موضوع | تفاسیر شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 5 |
| تحقیق | حسین درگاهی |
|
| |
محتویات
مؤلف
محمد بن حسین شیبانى، دانشمند شیعى سده هفتم هجرى.
معرفی اجمالی کتاب
تفسیرى است مختصر و کوتاه و ناپیوسته که بر اساس ادب و آراء گذشتگان تدوین یافته و نویسنده آن را براى تقدیم به کتابخانه عظیم مدرسه مستنصریه بغداد در دوران خلافت المستنصر بالله عباسى (۶۴۰-۶۲۳) نوشته است؛ و در مقدمه از کتابخانه یاد شده به نام «الخزانة الامامیة المستنصریه» یاد مى کند.
او - چنانکه خود گفته - در رویارویى با آراء و اقوال مختلف و متفاوت مفسران آن را نقل کرده است تا اختلاف در آن کم باشد و عالم فقیه و خواننده هوشیار از آن سود برگیرد و در ضمن آن روایاتى از اهل بیت علیهم السلام آورده و به ناسخ و منسوخ و پاره اى از عبادات شرعى و احکام و اسباب النزول و سخنان لغویان پرداخته است. وى از بسیار پرداختن به مباحث دستورى و قرائات و نیز بواطن آیات پرهیز کرده و بنا را بر اختصار و اقتصار گذاشته است.
شمارى از آیات را با این باور که معانى آنها روشن است تفسیر نکرده است. او چندان از «کلبى» نقل مى کند که گمان مى رود تفسیرش را کاملا در اختیار داشته. از شیخ مفید، جبائى، طبرى، زجاج، فراء و ابوعبیده و... نیز فراوان نقل مى کند. از «تبیان» شیخ بهره بیشتر برده و از او با احترام یاد مى کند. روى هم رفته، تفسیرى است باارزش و سودمند که محمد بن على النقى شیبانى تلخیص آن را به نام «مختصر نهج البیان» فراهم آورده است.
وضعیت چاپ
این تفسیر (نهج البیان عن کشف معانى القرآن) اخیراً با تحقیق استاد حسین درگاهى و در سال ۱۴۱۹ ق/۱۳۷۷ ش به وسیله انتشارات الهادى - قم در پنج مجلد - به طرزى شیوا - به چاپ رسیده است.
تحت عنوان «معانى القرآن» کتابهاى بسیارى نوشته شده است که برخى تنها جنبه لغوى دارد و برخى به مسائل ادبى، لغوى و تفسیرى نیز پرداخته اند که در اینجا منظور دسته دوم است.
- ۱. «معانى القرآن» نوشته تابعى بزرگ، ابان بن تغلب بن رباح بکرى کوفى (متوفى ۱۴۱) از خواص امام سجاد علیه السلام است.
- ۲. «معانى القرآن» نوشته ابوجعفر محمد بن حسن رواسى کوفى (متوفى ۱۷۰)، استاد کسائى و فراء و امام کوفیین در نحو و لغت و پیشتاز آنان در تالیف و تصنیف و از راویان امام باقر و امام صادق علیهماالسلام به شمار مى رود.
سیوطى درباره او مى گوید: «او استاد کسائى و فراء است؛ خلیل بن احمد، کتاب او را خواست و از آن بهره گرفت. سیبویه هر جا در کتابش به عنوان (قال الکوفى) مى آورد، مقصود او است».
- ۳. «معانى القرآن» نوشته ابوعبید، قاسم بن سلام (متوفى ۲۲۴)، بزرگمرد لغت و ادب که از کتب پیش از خود، نوشته هاى ابوعبیده معمر بن مثنى، قطرب بن مستنیر، ابوالحسن اخفش، کسائى و فراء بهره گرفته و مطالب آنها را گردآورى کرده است.
پانویس
- ↑ تسترى، قاموس الرجال، ج۸، ص۱۱۹.
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۴۰۵.
منابع
- تفسير و مفسران، آيت الله محمدهادی معرفت، ج2، ص26.
متن کتاب نهج البیان عن كشف معانى القرآن
نهج البیان عن كشف معانى القرآن
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|