معانى الأخبار (کتاب)

کتاب ارزشمند «معانی الاخبار» از جمله تألیفات شیخ صدوق (م ۳۸۱ ق) است. مؤلّف بر آن است تا مفهوم و منظور اصلی احادیثی که دارای وجوه معانی مختلفی هستند را بیان و به فهم مقصود اصلی ائمه علیهم‌السلام کمک کند، تا اسلام واقعی در بین مسلمانان منتشر شود. معانی الأخبار مانند دیگر کتاب‏‌های شیخ صدوق، پیوسته مورد توجه علما و فقهای شیعه قرار داشته و از معتبرترین اصول روایی شیعه به شمار می‌‏آید.

مؤلف

محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی(۳۰۵ -۳۸۱ق) متولد شهر قم، معروف به شیخ صدوق و ابن بابویه، از بزرگ‌ترین محدّثین قرن چهارم هجری به شمار می‌آید. کتاب من لایحضره الفقیه از کتب اربعه شیعه اثر اوست. و از آثار وی: مدینة العلم، كمال‌الدین و تمام النعمة، التوحید، الخصال، معانی الأخبار، عیون أخبار الرضا(ع)، أمالی شیخ صدوق، المقنع فی الفقه، الهدایة (فی الأصول و الفروع) می باشد. از اساتید وی می توان به محمد بن حسن بن احمد بن ولید، حمزة بن محمد بن احمد بن جعفر بن محمد بن زید بن على(ع)، ابوالحسن، محمد بن قاسم اشاره کرد. شیخ صدوق در سال 381 ه. وفات نمود.

معرفی اجمالی کتاب

این کتاب که نگارش آن در سال ۳۳۱ قمری پایان یافته، حاوی احادیثی است که جنبه تحریف‌زدایی از چهره واقعیت‌ها را دارد و بازگوکننده تأویل و بیان واقعی الفاظ شبهه‌انگیزی است که در آیات قرآن و یا در سنت آمده و دارای چند احتمال است و معمولاً دست آویز بدخواهان شده بود و به همین دلیل شیعیان آن مسائل را از ائمه راستین اسلام پرسیده و پاسخ دریافت داشته‌اند.

به راستی این کتاب همچون چراغ نورانی هدایت جهت شناخت واقعی اسلام و معرفت و بینایی و شناخت حقایق اسلام راستین است. کتاب حاضر درصدد است تا به دید مسلمین جهت الهی داده و به آنان بصیرت و معرفت ببخشد تا در دامن شیادان دین‌ساز نیفتند.

مولف علت تألیف کتاب را شناساندن مفهوم صحیح احادیث و روایات ائمه اطهار علیهم‌السلام به مردم ذکر کرده و این هدف خود را به کلام امام صادق علیه‌السلام استناد داده که امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «...منظور و مقصود سخنان و کلمات مرا درک کنید زیرا هر جمله دارای چندین مفهوم می‌باشد و هر کس می‌تواند آن را به مقصود خود تأویل کرده و دروغ هم نگفته باشد».

ساختار کتاب

کتاب حدیثی معانی الاخبار در پنج موضوع احادیث تفسیری، فقهی، کلامی، اخلاقی، تاریخی آمده که حجم قابل توجهی به احادیث تفسیری اختصاص دارد. این کتاب شامل ۸۰۹ حدیث است که در ضمن ۴۲۹ باب آمده است و در هر باب از یک تا صد حدیث وجود دارد. از جمله ابواب کتاب می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• معنای بسم الله الرحمن الرحیم،
• معنای سبحان الله،
• معنای حروف مقطعه،
• معنای من کنت مولاه فعلی مولاه،
• معنای لوح و قلم،
• معنای جوانمردی و مردانگی،
• معنای وحدت و تفرقه و معنای سنت و بدعت،
• معنای سخن حضرت رسول خدا(ص) که می‌فرماید: «‌اختلاف امت من رحمت است»، و... .

وضعیت نشر

کتاب معانی الاخبار در دو جلد به زبان عربی به همت نشر دارالکتب الاسلامیه در سال ۱۳۷۲ هـ.ش به چاپ رسیده است. جلد اول کتاب در ۱۸۴ باب و جلد دوم در ۴۳۰ باب تنظیم شده و بیشتر باب‌ها حدوداً از یک حدیث تا ده حدیث، تشکیل می‌شوند.

این کتاب ارزشمند را جناب آقای شیخ عبدالعلی محمدی شاهرودی به فارسی ترجمه کرده است.

متن کتاب

معانى الأخبار

منابع

• مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزه علميه
• ویکی شیعه