علیرضا ممجد لنگرودی

آیت الله شیخ علیرضا ممجد لنگرودی (۱۲۹۳ - ۱۳۷۶ ش)، عالم جلیل القدر و روحانى وارسته شیعه معاصر و از شاگردان آیت الله بروجردی و امام خمینی بود. روش تدریس ایشان در زمان تصدیشان، زبانزد عام و خاص بوده و با وجود اشتغالات ديگرى همچون حضور مستمر در شوراى روحانيت شهر، اعزام نيروهاى رزمنده به جبهه، سخنرانى ها و ...، از طلاب غافل نبود. آيت الله ممجد لنگرودى در طول زندگانى از زىّ طلبگى خارج نشد و عمرى را در نهايت سادگى زندگى كرد.

ولادت و خاندان

علیرضا ممجد لنگرودى به سال ۱۲۹۳ شمسى در خاندان فضیلت و فقاهت در شهرستان لنگرود (گیلان) دیده به جهان گشود.

خاندان آیت الله ممجد لنگرودى همگى در سلک روحانیت و فقاهت بوده اند. والد بزرگوارش مرحوم آیت الله شیخ عبدالله لنگرودى رضوان الله علیه یکى از عالمان برجسته شهرستان لنگرود بشمار مى رفت. او که از شاگردان آخوند خراسانى و میرزاى نائینى بشمار مى رفت، بعد از اخذ حدود ۱۴ اجازه اجتهاد به قصد صله ارحام به لنگرود آمده و در این شهر مورد استقبال علما و مردم قرار گرفت و به اصرار مرحوم آیت الله شیخ على‌اکبر لنگرودى که اعلم علماى لنگرود بشمار مى رفت، در لنگرود ماندگار شد و در این مدت علاوه بر تدریس، مشغول وعظ و خطابه و ارشاد و هدایت مردم گردید.

همچنین آیت الله سید مرتضى مرتضوى لنگرودى یکى دیگر از برجستگان علمى و معنوى این خاندان بود که در سال ۱۳۸۳ ق. در قم وفات یافت و در جوار حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد.

تحصیل و استادان

شیخ علیرضا ممجد در سال ۱۲۹۸ ش. در لنگرود در خدمت والد بزرگوارش و آیت الله شیخ على اکبر لنگرودى به تحصیل علوم پرداخت و در سال ۱۳۰۵ ش. براى ادامه تحصیل به همراه برادرش به قم آمده و تا سال ۱۳۱۹ ش. در این حوزه کهن مشغول تحصیل علوم متداول آن عصر بوده اند. سیوطى و شمسیه و جامى و گلستان سعدى و... را در نزد مرحوم آقا شیخ محمدحسین ساوجى و نیز مطول و معالم و قوانین را در محضر آیت الله شیخ محمدعلى اراکى تلمذ کرده و با فرزند بزرگ معظم له مباحثه مى کردند.

به خاطر سخت گیرى کارگزاران رضاخانى بر حوزه علمیه قم و آزار و اذیت ها، مرحوم والدش پیشنهاد کرد: اگر بخواهى، مى توانى به حوزه مشهد بروى و در آن جا ادامه تحصیل بدهى.

آیت الله ممجد لنگرودى از سال ۱۳۱۹ تا سال ۱۳۲۵ در این حوزه به تحصیل و تدریس اشتغال داشته است. خود وى در این باره مى فرماید: «من حدود شش سال در حوزه مشهد ماندم؛ در این مدت، کار اصلى من، تدریس بود. عده اى از طلبه ها خدمت آقا شیخ مجتبى قزوینى رفته بودند که درس مکاسب براى آنان شروع کند. ایشان گفته بود: اگر آقاى ممجد هم در درس شرکت کند، من براى شما مکاسب مى گویم. اینان پیش من آمدند و گفتند: آقا چنین گفته است. به این آقایان عرض کردم اگر آقا براى من شوارق بگوید در مکاسب ایشان شرکت مى کنم. آقا پذیرفت که براى من شوارق بگوید و من هم در مکاسب ایشان شرکت کردم».

آیت الله ممجد درس شوارق و قسمتى از مکاسب را در نزد آیت الله شیخ مجتبى قزوینى، و مابقى مکاسب را در نزد آیت الله شیخ هاشم قزوینى و جلد اول کفایه را در نزد آیت الله شیخ على اکبر نوقانى تلمذ کرده و خود نیز لمعه را براى عده اى تدریس مى کرد.

در سال ۱۳۲۵ شمسى آیت الله ممجد دوباره راهى حوزه علمیه قم شد. در این دوران، تحول در حوزه قم نسبت به گذشته چشم گیرتر بود. وى پس از ورود به حوزه قم در امتحانات حوزه شرکت جسته و در نزد مرحوم آیت الله شیخ مرتضى حائرى امتحان داده و معظم له در ذیل ورقه امتحانى ایشان نوشته بود: «آقاى ممجد از عهده امتحان خوب برآمده و شایستگى تدریس دارد». سپس ماهى صد تومان شهریه براى وى مقرر داشتند.

شیخ ممجد در حوزه علمیه قم به مدت ۲۰ سال از محضر آیات بزرگوارى تلمذ کرده است که عبارتند از:

• آقا شیخ شعبان چافى (جلد اول کفایه)؛
• آیت الله شیخ عبدالحسین فقیهى رشتى (جلد دوم کفایه و درس خارج)؛
• آیت الله سید مرتضى مرتضوى لنگرودى (درس خارج فقه و اصول)؛
• آیت الله سید حسین بروجردى؛
• آیت الله امام خمینى (درس خارج فقه و درس منظومه)؛
• آیت الله سید محمدرضا گلپایگانى.

تدریس

آیت الله ممجد لنگرودى از ابتداى تحصیل، خود نیز سطوح پایین تر را تدریس مى کردند و از امثله تا کفایه را بارها براى شاگردان مختلف تدریس کرد و شاگردان فراوان را تربیت نمود. وى در سال ۱۳۴۵ شمسى تا آخر عمر شریف شان در لنگرود ساکن و مشغول تدریس سطوح مختلف، تألیف، تربیت شاگرد، ارشاد و هدایت مردم بود.

برخى از ویژگى هاى تدریسی آن استاد فرزانه را چنین بیان کرده اند:

• ایشان هم مدرس بود و هم به منزله پدر و برادر طلبه. زیرا مسائل گوناگون یک طلبه را زیر نظر داشت؛ در واقع هم مدرس، هم مربى و هم مشاور بود ایشان معتقد بود که براى به نتیجه رسیدن یک طلبه باید تا سطح به طور دقیق، روش خاصى را با استاد راهنما طى کرد.
• ایشان از نظر علمى مسلط بر تدریس بودند، گاهى کتاب‌هایى چون مکاسب را بدون مطالعه قبلى تدریس مى کردند.
• ایشان تأکید داشتند هر طلبه اى که مثلاً مشغول پایه دوم هست پایه اول را به دیگران تدریس نماید.
• سفارش و تأکید فراوان به مباحثه کردن هر یک از دروس به صورت دو نفرى یا سه نفرى را داشتند.
• سعى مى کرد شاگردان را ضمن آموزش قرآن و تجوید، آنها را با مباحث کلى مربوط به قرآن آشنا نماید و هر روز اول صبح جلسه اى با همه طلاب در همه سطوح در زمینه قرآن داشتند.
• در ضمن تدریس دروس اصلى، درس اصلى تر از همه، یعنى اخلاق را نیز خود به عهده داشتند و آن را در ضمن دروس مختلف به مناسبت هایى که پیش مى آمد، مطرح مى کردند.

تألیفات

آیت الله ممجد لنگرودى تألیفات فراوان در ادبیات عرب، فقه و اصول و شرح بر رسائل، شرح بر مکاسب، شرحى بر کفایه، شرحى بر قوانین، شرحى بر لمعتین و... دارند که متأسفانه هیچ کدام آنان به طبع نرسیده است.

وفات

مرحوم آیت الله شیخ علیرضا ممجد لنگرودى در سال ۱۳۷۴ شمسى در حالى که مشغول تدریس بود، دچار سکته مغزى شد و بعد از قریب به سه سال از این بیمارى در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۷۶ در شهرستان لنگرود دار فانى را وداع گفت. پیکر پاکش به قم انتقال یافت و بعد از نماز توسط آیت الله بهجت، در قبرستان آیت الله حائرى (قبرستان نو) در جوار قبر پدر بزرگوارش به خاک سپرده شد.

منابع

• محمدتقى ادهم‌نژاد لنگرودى، ستارگان حرم، جلد ۱۲.

آرشیو عکس و تصویر

• علیرضا ممجد لنگرودی