خلاصة الاقوال (کتاب)

کتاب «خلاصةالأقوال فی معرفةالرجال» یا «رجال علامه حلى»، از آثار علامه حلى (م، ۷۲۶ ق) در موضوع علم رجال است. رجال علامه حلى، مرجعى معتبر براى شناختن روات شیعه است و مؤلف، وثاقت و ضعف راویان را واضح و بدون ابهام بیان کرده است. علامه این کتاب را در سال ۶۹۳ هجرى تألیف نموده است.

مؤلف

حسن بن یوسف بن على بن مطهر حلى (۶۴۷-۷۲۶ ق)، ملقب به «علامه حلى»، در ۲۷ رمضان سال ۶۴۷ق، در شهر حله عراق به دنیا آمد. پدر او، شیخ سدیدالدین، یوسف بن على بن مطهر حلى، از علماى برجسته و نامدار و داراى مقام علمى و اجتماعى بوده است. از اساتید وی می توان به محقق حلى (دایى علامه) و خواجه نصیرالدین طوسی اشاره کرد.

علامه حلی یکی از نامی ترین علمای شیعه و صاحب آثاری در فقه، اصول، کلام و رجال و غیره است و ریاست و مرجعیت شیعه در قرن هفتم هجری به او منتهی گردیده است. برخی دیگر از آثار ایشان، إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، تحریر الأحکام و تذکرة الفقهاء می باشد.

مرحوم علامه حلی در ۲۱ محرم سال ۷۲۶ق، وفات نمود و در یکى از صحن‌هاى حرم امیرالمؤمنین (علیه السلام) در نجف اشرف مدفون گردید.

ویژگی‌ها و محتوای کتاب

• رجال علامه حلى مرجعى بسیار معتبر براى شناختن روات شیعه است و وثاقت و ضعف راویان را خیلى واضح و بدون ابهام بیان کرده است.
• تلاش نویسنده بر این است که با شناسایى دقیق راوى از جهت وثاقت و عدم وثاقت، امامى بودن یا عامى بودن و... آنها را در بخش ممدوحین یا مذمومین (یا متوقفین) قرار دهد.
• علامه حلی کتاب خویش را به ابواب گوناگون تقسیم نموده و در هر باب یک نام را ذکر کرده و به دنبال آن اشتراکات آن را روشن نموده که مثلا نام «سیف» مربوط به سه نفر است... و نام سلیمان شش نفر و... .
• علامه در بسیارى موارد نظر دیگر علماى رجال همچون نجاشى، کشّى، ابن غضائرى و طوسى را نیز نقل کرده؛ امّا در پایان نظر خودش را در تأیید یا رد نظر آنان آورده است.
• مؤلف نحوه تلفظ و نوشتن صحیح اسامى رواتى که ممکن است اشتباه خوانده شوند را تذکر داده است.
• در این کتاب به نوعى طبقه روات نیز روشن شده است، به‌گونه‌اى که امامانى که هر راوى از آنها روایت نقل کرده است مشخص شده‌اند. علاوه بر آن ایشان، تاریخ تولد و وفات برخى از روات را قید کرده است.

• کتاب «خلاصة الأقوال» به دو قسمت تقسیم شده: قسمت اول شامل کسانى است که به آنها اعتماد مى‌شود و روایت آنها مقبول است. و قسمت دوم، کسانى که در مورد روایت آنها توقف مى‌شود و به جهت عدم اعتماد، قول آنها مقبول نیست.
• در این کتاب اسماء روات بر اساس حروف الفباء تنظیم شده و براى هر نام یک باب در نظر گرفته شده و تمام رواتى که همنام هستند یکجا آمده‌اند تا اشتراک اسامى هم تمییز داده شود.

حاشیه و خلاصه کتاب

بخاطر توجه و عنایت خاصى که به این کتاب شده بسیارى از بزرگان آنرا خلاصه یا ترجمه کرده و یا بر آن حاشیه زده‌اند. از جمله شهید ثانى (م، ۹۶۶ ق) بر «خلاصة الأقوال» حاشیه زده است. محمدرضا بن اسماعیلى موسوى شیرازى نیز این کتاب را تلخیص کرده و به نام «الوجیزة فی الرجال» نامگذارى نموده است.

منابع

• مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار درایة النور نسخه ۱/۲، بخش کتاب شناسی.
• ویکی نور.

متن کتاب

خلاصةالأقوال فی معرفة الرجال