تقویم: استقرار مراسم حج در ذي حجه

نخستین حج

از احاديث و روايات متعدد، بدست مي‌آيد كه انجام مراسم حج براي نخستين بار از سوي حضرت آدم علیه‌السلام واقع گرديد و حج او، پس از پذيرفته شدن توبه‌اش بود و او در ماه ذی الحجه‌الحرام، اين عمل عبادي را به جاي آورد.

تجدید بنای کعبه

در زمان حضرت ابراهيم علیه‌السلام و فرزندش حضرت اسماعیل علیه‌السلام، كه آن دو به امر پروردگار متعال، خانه خدا را تجديدبنا نموده بودند در ايام ذي الحجه مراسم حج را به جاي آوردند و اين سنت الهي در ميان اولاد و احفاد حضرت اسماعيل علیه‌السلام تا صدها سال برقرار بود، تا اين كه مردم جزيرة العرب به تدريج به كفر و شرك روي آورد و خانه خدا را بتكده خويش قرار دادند ولي مراسم حج را به خاطر افتخار و مزيت خويش نگه داشتند.

جابجایی ماههای حرام

آنان به دلايل شخصي و عدم شكيبايي در سه ماه حرام متوالي ذی القعده، ذی الحجه و محرم براي قتل، غارت و تجاوز به هم ديگر يا به انگيزه اقليمي و اوضاع جوي جهت نگه داشتن ايام حج در يك مقطع خاص از سال شمسي اقدام به جابجايي ماه‌هاي حرام كردند و قرآن مجيد با اشاره به كردار آنان، عملشان را مورد انتقاد و سرزنش قرار داد.

در قرآن كريم، در اين باره آمده است: «اِنّمَا النَّسيي زيادَة ُفي الكُفرِ يضَّلُ بِهِ اِلذّينَ كَفَرُوا يحِلُونَهُ عاماً وَ يحَّرِمُونَهُ عاماً، لِيوطِئُوا عِدََّةَ ما حَرَّمَ اللهُ فَيحِلُوا ما حَرَّمَ اللهُ زُينَ لَهُم سُوُء اَعمالِهِم؛ همانا فراموشي در كفر عصر جاهليت، بسيار بود كه بدان جهت گمراه مي‌شدند، آناني كه كفر ورزيده بودند به طوري كه ماه حرام را در سالي حلال و در سال ديگر حرام مي‌شمردند تا پاي مال كنند شمار آن چه را كه خداوند متعال حرام كرده است. پس حلال مي‌شمردند آن ماه‌هايي را كه خداوند حرام كرده بود. بدين ترتيب كردار زشتشان بر آنان آراسته مي‌گرديد».

به هر روي، عرب‌هاي جزيرة‌العرب براي گريز از حرمت ماه‌هاي حرام، ترفندهاي گوناگوني بكار بستند. آنان بنابر قولي، ماه‌هايي ذي القعده و ذي الحجه را ماه‌هاي حرام مي‌شمردند و سپس ماه محرم را حلال اعلام كرده و ماه صفر را به جاي آن حرام مي‌شمردند؛ تا اين كه هم حرمت سه ماه را نگه داشته و هم به مدت يك ماه در ميان آن‌ها، فرصت جنگ و جدال و غارت داشته باشند.

بنابر قولي ديگر، آنان در هر دو سال يك ماه را حرام مي‌شمرده و دو ماه ديگر را حلال مي‌دانستند. مثلاً دو سال پشت سر هم ماه ذي القعده و دو سال پشت سر هم ماه ذي الحجه را و دو سال متوالي ماه محرم را ماه حج قرار مي‌دادند و بقيه ماه‌ها را بر خود حلال مي‌كردند.

بدين گونه ماه‌هاي حرام و ايام حج را دستخوش هواهاي نفساني خود قرار داده و سنت الهي را تعطيل كردند. اما با ظهور اسلام و آزادسازي مكه معظمه بدست تواناي رسول خدا صلی الله علیه و آله، از سنت‌شكني عرب‌ها جلوگيري شد و ماه حج و زيارت خانه خدا به جاي اصلي‌اش برگشت.

استقرار مراسم حج در ذي حجه

عرب‌هاي جزيرة‌العرب در سال هشتم هجري، حج را در ذي القعده انجام دادند، اما در سال نهم و دهم قمري آن را در ماه ذي الحجه به جاي آوردند و در حجة الوداع، كه رسول خدا صلی الله علیه و آله در ذي الحجه سال دهم هجري به زيارت خانه خدا رفته بود، همان ماه را براي هميشه ماه انجام حج واجب قرار داد و در ضمن خطبه‌اي فرمود: همانا زمان به مانند هياتي كه خداوند در آفرينش زمين و آسمان به وجود آورد به جاي اصلي‌اش برمي گردد. به اين صورت كه هر سال دوازده ماه دارد و چهار ماه از آن‌ها حرام است كه سه ماه پشت سر هم ذي القعده، ذي الحجه و محرم و چهارمين ماه رجب كه ميان جمادی الثانی و شعبان قرار گرفته است. از آن هنگام مراسم حج، همه ساله در ذی الحجه برگزار مي‌گردد.

پانویس

منابع

موسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام