تفسیر موضوعى قرآن کریم (کتاب)

کتاب «تفسیر موضوعى قرآن کریم» مجموعه‌ای از آثار قلمی و بیانی آیت الله جوادی آملی، مشتمل بر تفسیر قرآن به شکل «موضوعی» و به شیوه «تفسیر قرآن به قرآن» در ۱۸ جلد است. این تفسیر همچنین با گرایش عرفانی به قرآن نظر نموده آن و را تفسیر می‌نماید.

مؤلف

آیت الله عبدالله جوادی آملی، فیلسوف، مفسر و از اساتید مشهور تفسیر قرآن در حوزه علمیه قم است. او از شاگردان امام خمینی و علامه طباطبائی است و تفسیر تسنیم و کتاب رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه) از آثار معروف اوست و آثار متعددی نیز در مورد اهل بیت علیهم السلام دارد.

آیت الله جوادی آملی در سال ۱۳۶۷ش، در سفر به کشور شوروی سابق، پیام امام خمینی را به گورباچف، رهبر وقت آن کشور رساند. ایشان از مراجع تقلید شیعه است و مدتی سمت امام جمعه قم را داشت.

معرفی کتاب

آیت الله جوادی آملی از جمله مفسرانی است که در زمینه «تفسیر موضوعى» قرآن کریم، تلاش علمی نموده و از آثار قلمی و بیانی ایشان مجموعه نفیس «تفسیر موضوعی قرآن کریم» با هدف کشف دیدگاه های قرآن در مسائل مختلف اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی و... تدوین و عرضه شده است.

«تفسیر موضوعى قرآن کریم» با عمق‌نگری و جامعیت نسبتا کاملی تقریر و تنظیم گردیده و در موقع تحقیق و تنظیم، با مراجعه به استاد برای رفع شبهات و ابهامات، مطالب ارزنده‌ای بر آن اضافه شده که غالبا در پایان هر بحث با واژه‌های گفتنی است و تذکر آمده است و با این عمل، هرگونه خلل محتمل رفع و تدارک شده است و به‌صورت تکمیل یافته ارائه گردیده است که از این‌جهت قابل توجه است.

استاد جوادی آملی با ارتباط مداوم علمی با قرآن، تعلیم و تدریس این مباحث را از دیرباز در مراکز علمی و دینی (اعم از حوزه‌های علمی و دانشگاهی) آغاز کرده که یکی از جلوه‌های بارز آن، پخش از سیمای جمهوری اسلامی ایران، به‌عنوان «تفسیر موضوعی قرآن» است که از سال‌ ۱۳۶۰ شمسی آغاز شد.

مباحث کتاب از حیث جامعیت مطالب، ظرافت و عمق و نیز ترتیب منطقی مباحث در سطح مناسبی است؛ با آنکه مباحث کتاب از ثقل ویژه‌ای در محتوا برخوردار است، از نظم قلم و نگارش تا حدود زیادی سعی شده تا با زبانی روان و رسا بیان شود تا علاوه بر فضلا و طلاب حوزه، فرهنگیان و دانشگاهیان نیز بتوانند بیشترین بهره مندی را از آن داشته باشند.

محتواى کتاب

«تفسیر موضوعى قرآن کریم» که با سبک موضوعی و گرایش عرفانی و اخلاقی است، بر مبناى روش تفسیرى «قرآن به قرآن» نوشته شده و در عین حال براى تتمیم و تکمیل هر بحث، از روایات معصومان نیز استفاده شده است.

این تفسیر سرشار از معارف اسلامى به شیوه عارفان حقیقى است؛ چیزی که در آن جلب توجه می‌کند، محوریّت دیدگاه‌های محیی الدین ابن عربی است که به‌عنوان اساس و پایه رهنمودهای عرفانی شناخته شده است.

«تفسیر موضوعى قرآن کریم» توسط گروهی از محققان، در ۱۸ جلد با عناوین زیر تنظیم و تدوین شده است:

• جلد اول: شناخت قرآن و نزول سه‌گانه آن، مسئله اعجاز، رسالت قرآن، جاویدانگى و خاتمیت آن، تحریف ناپذیرى قرآن و فهم قرآن.
• جلد دوم: مبدأ و معاد، وحى و راه‌هاى جهان بینى، دلایل توحید، معیارهاى اخلاق، هدف آفرینش و نبوت و عصمت.
• جلد سوم: وحى و رسالت، خرد و دانش، حیات و ممات از نظر قرآن.
• جلد چهارم: وحى و تفکر، علم و عمل، معاش و معاد و برخى از مشاهدات قیامت.
• جلد پنجم: بحث پیرامون فطرت، گرایش‌هاى صادق و کاذب از دیدگاه قرآن و راه‌هاى تزکیه نفس.
• جلد ششم: نبوت عامه و سیره انبیاء.
• جلد هفتم: ادامه سیره انبیاء.
• جلد هشتم: سیره رسول اکرم صلى الله علیه و آله.
• جلد نهم: ادامه مباحث نبوت، معاد و نصایح.
• جلد دهم: مبادى اخلاق در قرآن، مقامات عارفان در نگاه ابن سینا، گزارشى از رسالة الطیر عطار.
• جلد یازدهم: مراحل اخلاق در قرآن.
• جلد دوازدهم: فطرت در قرآن، فطرى بودن بینش و گرایش به خدا و دین و اخلاق و موانع شکوفایى فطرت در انسان.
• جلد سیزدهم: معرفت شناسى در قرآن، ارکان و مبانى شناخت، میزان منطقى شناخت عقلى، شناخت شهودى و موانع شناخت.
• جلد چهاردهم: صورت و سیرت انسان در قرآن.
• جلد پانزدهم: حیات حقیقی انسان در قرآن.
• جلد شانزدهم: هدایت در قرآن.
• جلد هفدهم: جامعه در قرآن.
• جلد هجدهم: ادب توحیدی انبیا در قرآن.

منابع

• محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی.
• محمدهادی معرفت، تفسیر و مفسران، ج۲، ص۵۳۶-۵۴۰.
• معرفی تفسیر موضوعی قرآن کریم (دوره ۱۸ جلدی)، سایت مشارق.
• مدخل آیت الله "عبدالله جوادی آملی"، همین دانشنامه.