الفتوح (کتاب)

«کتاب الفتوح» تألیف احمد بن اعثم کوفی (م، ۳۱۴ قمری) می باشد. وی محدث، شاعر و مورخ شیعی بزرگ قرن سوم و چهارم هجری است. عدم اطلاع دقیق محققان از زادگاه و تاریخ تولد و زندگانی وی به حدی است که در نام و نسب وی اختلاف کرده‌اند؛ همچنین لفظ اعثم را که لقب پدر او بوده است گاهی درباره خود ابن اعثم بکار برده‌اند. ابن اعثم شاعر نیز بوده و یاقوت حموی ابیاتی از او را در معجم الادبا آورده است. از تألیفات او التاریخ فی شرح الوقایع، المألوف و الفتوح را می توان نام برد.

معرفی اجمالی کتاب

متن عربی کتاب از پس از رحلت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله شروع شده و تا پایان خلافت مستعین ادامه یافته است. ابن اعثم در بیشتر موارد از مآخذ خود یاد نکرده اما بسیاری از اخبار او را در سایر منابع می‌توان یافت؛ هر چند از برخی منابع خود یاد کرده، مانند شعبی، نصر بن مزاحم، واقدی، زهری و هشام کلبی.

ابن اعثم در اخبار مربوط به جنگ امویان و عباسیان و آغاز خلافت عباسیان، به طور مرتب مطالبی را از مدائنی نقل کرده و مطالب او درباره عراق افزون بر اخبار از شهرهاست. یک جلد از چاپ هشت جلدی درباره کربلا است و از مآخذ دست اول حماسه کربلا محسوب می‌شود.

شروح و تعلیقات

محمد بن محمد مستوفی این کتاب را در سال ۵۹۸ قمری ترجمه کرده است. این ترجمه، ترجمه‌ای آزاد است که از حیث ادبی از اهمیت زیادی برخوردار است و تنها تا وقایع مربوط به امام حسین علیه‌السلام ترجمه شده است.

وضعیت نشر

این کتاب به همت انتشارات دارالکتب العلمیه لبنان در سال ۱۴۰۶ ق چاپ و منتشر شده است.

منبع

محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، ص ۳۰۴-۳۰۵.

متن کتاب

کتاب الفتوح