کرشت
کرشت \ kerešt \ ، روستایی واقع در جنوب غربی شهر بومهن. این روستا در °51 و ´50 طول شرقی، و °35 و ´43 عرض شمالی در فاصلۀ حدود دوکیلومتری جنوب جـادۀ تهـران ـ بومهن در ارتفـاع 683‘1متری از سطح دریا جای دارد.
روستای کرشت را می‌توان بزرگ‌ترین، پرجمعیت‌ترین و آبادترین روستای بومهن نامید.
وسعت اراضی این روستا بیش از 700‘2 هکتار است و تمامی آنها وقف امام حسین (ع) است. در دهۀ 1380 ش ادارۀ اوقاف آنها را 99ساله به فروش گذاشته است و بر این اساس خرید و فروش می‌شود و اشخاص حقیقی و حقوقی آنها را خریداری، و اقدام به ساخت‌وساز در آنها می‌نمایند.
نام خانوادگی اهالی بومی و اصیل روستای کرشت تابان‌پور، چراغی، صفاجو، شکاری، شوری، گُل‌گوَند، ریواسی، دُرّی، جَرَسی، فرهمند، سیری، زبردست، دیانت‌پور، نجاتی امین، خاکساری و حسینوند است. خانواده‌های حسینوند در سالهای اخیر نام خانوادگی خود را به یزدان‌شاد تغییر داده‌اند.
به گفتۀ برخی از اهالی روستای کرشت بیشتر جمعیت این روستا لُر هستند و از زمان قاجار به این منطقه کوچانده شده‌اند. جمعیت بومی و اصیل روستای کرشت حدود 300 خانوار است؛ اما جمعیت غیربومی آن از 500 خانوار تجاوز می‌کند. بیشتر افراد غیربومی در سالهای پس از انقلاب اسلامی به این روستا آمده‌اند، اما برخی از آنها نیز افراد خوش‌نشین تهرانی هستند.
آب آشامیدنی و کشاورزی روستای کرشت در گذشته از طریق قنات تأمین می‌شد و در آن بیش از 8 رشته قنات وجود داشت. دو رشته از این قناتها در داخل روستا بود و آب آن برای آشامیدن و مصارف روزمرۀ اهالی استفاده می‌شد. آب بقیۀ قناتها که به نامهای تَلَجار، تک‌درخت، میانی، دره‌سیاه، شوردره یا قنات عموبزرگ شهرت داشتند، صرف امور کشاورزی می‌شد. امروزه (1391 ش) از آب قناتها فقط برای آبیاری باغچۀ خانه‌ها استفاده می‌شود. در اوایل دهۀ 1380 ش برای جبران کمبود آب آشامیدنی و مصرفی اهالی روستای کرشت اقدام به حفر یک حلقه چاه در مجاورت قنات میانی شد؛ اما در اواخر این دهه و به دنبال افزایش واحدهای ساختمانی شهرک پردیس و اسکان جمعیت در آنها، آب چاه به مرور آلوده شد.
در گذشته شغل اهالی روستای کرشت کشاورزی و دامداری بود. وجود قناتهای متعدد و اراضی وسیع و گسترده با پوشش خاکی مرغوب و حاصلخیز و همچنین گستردگی مراتع و چراگاههای وسیع با پوشش گیاهی انبوه و متنوع و وجود ییلاقهای خوب در شمال روستا که به دشت لار منتهی می‌شد، عواملی بودند که مشاغل رایج در روستا را بسیار پررونق کرده بود. امروزه (1391 ش) هیچ‌یک از مشاغل قدیم در روستا وجود ندارد و نیمی از جوانان روستای کرشت به تهران مهاجرت کرده‌اند و بقیۀ آنها در شهر بومهن یا روستای کرشت دارای مشاغل خدماتی هستند و یا در کارخانۀ سیمان روستای باغکمش و کارگاههای کوچک تولیدی و صنعتی منطقه کار می‌کنند. در روستای کرشت یک واحد تولیدی به نام شرکت مهسان در دهۀ 1380 ش احداث شده است که لوازم بهداشتی تولید می‌کند. حدود 200 نفر از جوانان مرد و زن روستا در این شرکت به کار اشتغال دارند.
همۀ بناهای تاریخی ـ فرهنگی روستای کرشت نظیر خانه‌ها، حمام، مسجد و مدرسه تخریب، و نوسازی شده‌اند. حمام قدیمی این روستا که به پیش از دورۀ قاجار تعلق داشت، کاملاً تخریب شده، و اثری از آن بر جای نمانده است. بنای حمام دیگری در اواسط دهۀ 1330 ش ساخته شد که حمام دوشی بود و تا اواخر دهۀ 1370 ش از آن بهره‌برداری می‌شد. این حمام نیز در اواخر دهۀ 1380 ش تخریب، و در محل آن بنای کتابخانۀ روستا ساخته شد.
بنای مسجد روستای کرشت که در ابتدا کوچک و خشت و گلی بود و قدمت آن به دورۀ حکومت محمد شاه قاجار (سل 1250-1264 ق) می‌رسید، یک‌بار در دهۀ 1340 ش تخریب، و با مصالح آجر، آهن و سیمان نوسازی و اندکی بزرگ‌تر شد. این مسجد نیز در اواسط دهۀ 1380 ش نوسازی و بزرگ‌تر شد. بنای کنونی مسجد روستای کرشت که مسجد امام حسین (ع) نامیده می‌شود، دارای ابعاد تقریبی 17× 16 متر، و مشتمل بر دو طبقه و زیرزمین است. سردر اصلی مسجد امام حسین (ع) در گوشۀ پخ شمال غربی مسجد واقع شده است که کاشی‌کاری بلند و برافراشته‌ای دارد. این کاشیها دارای نقوش اسلیمی و هندسی و اندکی گل‌وبوته است. در گرداگرد سطح کاشی‌کاری‌شدۀ سردر مسجد عباراتی قرآنی به خط نستعلیق و به رنگ سفید بر زمینۀ لاجوردی، و بر پیشانی آن نام مسجد نوشته شده است. در پشت سردر فضایی چندضلعی وجود دارد که نقش کفش‌کن مسجد را ایفا می‌کند و ورود به داخل شبستان مسجد از داخل آن صورت می‌گیرد.
بدنه‌های بیرونی ضلع شمالی و غربی مسجد امام حسین (ع) روستای کرشت با سنگ سفید پوشانده شده، و در سرتاسر رخ‌بام این دو ضلع بنا ردیفی از کاشی نصب شده است. بر بدنۀ سطح کاشی‌کاری‌شدۀ رخ‌بام عباراتی قرآنی به چشم می‌خورد. قطعاتی از کاشیهای این قسمت بنا در سالهای اخیر آسیب دیده، و برخی از آنها کنده یا شکسته‌شده و افتاده، و ترکیب کلی کتیبه را مخدوش کرده است.
فضای شبستان مسجد امام حسین (ع) دارای 5 ستون فلزی است که بدنه‌های آنها با سنگهای مرمر قهوه‌ای و به شکل دایره پوشانده شده است. این مسجد محراب کاشی‌کاری‌شدۀ زیبا و برافراشته‌ای دارد که با نقوش و کتیبه‌های مختلف تزیین شده است. در گرداگرد فضای محراب آیۀ 36 سورۀ نور به خط نستعلیق شکسته و بر زمینۀ آبی آسمانی، و در بالای محراب، ذکر صلوات نوشته شده است. رنگ و نقوش کاشیهای محراب این مسجد هماهنگ انتخاب شده‌است. بر بدنۀ رخ‌بام نیم‌طبقۀ بخش زنانۀ مسجد امام حسین (ع) ردیفی از کاشی‌کاری وجود دارد که بر روی آنها عباراتی قرآنی نوشته شده است.
قسمت ازارۀ این مسجد تا ارتفاع حدود یک متری با سنگهای خاکستری، و بقیۀ سطوح داخلی آن با گچ اندود شده است و دو پنجرۀ بزرگ فلزی که در دو طرف محراب وجود دارد، نور طبیعی داخل مسجد را تأمین، و هوای آن را تهویه می‌کند. بر بالای پشت‌بام مسجد، گنبد فلزی نسبتاً کوچکی نصب شده است.
بنای قدیمی مدرسۀ روستای کرشت نیز که در اوایل دهۀ 1330 ش احداث شده بود و دارای 8 کلاس درس و فضاهای خدماتی جانبی بود، در 1384 ش تخریب، و توسط بانوی خیّری به نام زری حاتمی نوسازی گردید. بنای مدرسۀ جدید که نام آن بر سردر ورودی با عنوان «مجتمع آموزشی شهید شکاری، دبستان حاتمی، راهنمایی غنـایی» نوشته شده است، 700 مـ2 زیربنا و 900‘1 مـ2 عرصه دارد. در این مدرسه دانش‌آموزان روستای کرشت و برخی از دانش‌آموزان شهرک طلایه و روستاهای طاهرآباد و شهرآباد تا پایان دورۀ راهنمایی درس می‌خوانند و برای ادامۀ تحصیل در مقطع دبیرستان به مدارس شهر بومهن می‌روند.
قدمت شکل‌گیری روستای کرشت به پیش از دورۀ قاجار می‌رسد؛ اما توسعه و گسترش آن از اوایل دورۀ قاجار و به دنبال اسکان برخی از قبایل و ایلات لر در این ناحیه آغاز شد و در دورۀ پهلوی ادامه یافت. رشد تصاعدی و روزافزون ساخت‌وساز و افزایش جمعیت روستای کرشت از اواسط دهۀ 1360 ش آغاز شد و این روند با سرعت همچنان ادامه دارد. در شمال غربی روستای کرشت و در مکانی که قنات معروف دره‌سیاه قرار داشت، تپه‌ای باستانی به نام تپه‌گنجی وجود داشت که به گفتۀ اهالی، هر جای آن را می‌کندند، ظروف سالم سفالی و ابزارهای فلزی و اسکلت انسان پیدا می‌شد. این تپه در اوایل دهۀ 1370 ش کاملاً تخریب، و خاک آن برای جاده‌سازی منتقل شد و مکان آن اکنون به میدان روستا بدل شده است.