بطروش
بِطْرَوش، شهری در اندلس. این شهر در 60 كیلومتری شمال قرطبه و در ایالت كنونی پوثوبلانکـوی اسپانیا قرار دارد (²EI) بطروش در دوره اسلامی اندلس از توابع فَحص البَلّوط و بزرگ‌ترین شهر آن به شمار می‌رفت.
یاقوت از جایی موسوم به بُطروح نیز نام برده، و آن را قطعه‌ای از توابع فحص البلوط دانسته است (1 / 663). دشت گسترده فحص البلوط كه ادریسی آن را اقلیم بلالطه خوانده است (2 / 538)، در شمال طلیطله قرار داشت (مونس، 2 / 179؛ عنان، حاشیه... ، 4 / 42). به گفته ادریسی میان بطروش تا قرطبه 40 میل و تا دژ غافق 7 میل فاصله بود (2 / 580).
شهر بطروش در دورۀ اسلامی بسیار آباد و پرجمعیت، و دارای دژهای مستحكم و برج و باروهایی استوار بوده است كه همچون كمربندی ساكنانش را از تعرض مصون نگه می‌داشت. مردم این ناحیه به دلاوری شهرت داشتند. كوهها و دشتهای بطروش از دیرباز پوشیده از درختان بلوط بود. میوۀ این درختان كه به هنگام قحطی و خشك‌سالی مردم را از گرسنگی می‌رهانید، بهترین نوع بلوط در سراسر اندلس به شمار می‌رفت؛ از این‌رو، ساكنان بطروش به پرورش و كاشت آن سخت اهتمام می‌ورزیدند (ابن عبدالمنعم، 93؛ سالم، 1 / 179؛ ²EI ) بطروش تنها ناحیه در اندلس بود كه در آن معدن جیوه وجود داشت و از آنجا به سراسر جهان اسلام صادر می‌گشت (نک : زهری، 87).
بربرهای ساكن بطروش، در 288ق / 901م برضد امیرعبدالله شوریدند كه به قتل رهبر آنان انجامید (²EI) در 550ق / 1155م ابوزید عبدالرحمان بن یكیت فرمانروای قرطبه از سوی موحدون به دژ بطروش كه در تصرف مسیحیان بود، حمله برد. در این نبرد فرمانده سپاه قشتاله (كاستیل) اسیر، و به مراكش برده شد (عنان، عصر... ، 1 / 344). یاقوت به یكی از فقیهان این شهر، به نام ابوجعفر احمد بن عبدالرحمان، محدث و فقیه مالكی مذهب اشاره كرده است (همانجا).
مآخذ
ابن عبدالمنعم حمیری، محمد، الروض المعطار، به كوشش احسان عباس، بیروت، 1984م؛ ادریسی، محمد، نزهة المشتاق، بیروت، 1409ق / 1989م؛ زهری، محمد، الجعرافیة، به كوشش محمد حاج‌صادق، پرت سعید، مكتبه الثقافـة الدینیه؛ سالم، سحر عبدالعزیز، تاریخ بطلیوس الاسلامیة و غرب الاندلس فی العصر الاسلامی، اسكندریه، 1989م؛ عنان، محمد عبدالله، حاشیه بر الاحاطۀ ابن خطیب، قاهره، 1397ق / 1977م؛ همو، عصر المرابطین و الموحدین فی المغرب و الاندلس، قاهره، 1383ق / 1964م؛ مونس، حسین، حاشیه بر الحلة السیراء ابن ابار، قاهره، 1985م؛ یاقوت، بلدان؛ نیز:
EI2
عزت ملاابراهیمی