الوار

اَلْوار، شهر و شهرستانی به همین نام در استان راجستان در شمال غرب هند. این شهر در فاصلۀ 129 کیلومتری جنوب غربی دهلی («دائرةالمعارف ... »، II/ 737). در شرق کوههای اراوالی (سوجیش، 43) و در °27 و ´46 عرض شمالی و °76 و ´37 طول شرقی ( بریتانیکا، میکرو، I/ 285) قرار دارد. یک خندق و یک دیوار قدیمی دور شهر الوار وجود دارد و یک دژ قدیمی که بر فراز تپه‌ای مخروطی شکل بنا گردیده، بر آن مشرف است (همانجا). الوار را الوور (همانجا) و اولوور (EI1, I/ 324) هم نامیده‌اند. بنابر گفته‌ای، الوار از الپور به معنی شهر مستحکم مشتق شده است («دائرةالمعارف»، همانجا). 
الوار در تاریخ باستان هند جزئی از سرزمین متسیا ـ دسا (جیپور کنونی) بود («تاریخ جامع ... »، III(1)/ 656؛ دی، 238) و سوبهاناگارا یا سالواناگارا نامیده می‌شد و پایتخت سرزمین مارتیکاواتا ــ قلمرو راجه سالوا ــ بود (همو، 218). 
اقوام متسیاس مقیم الوار علاوه بر درگیری با بومیان آنجا، با اقوام غیربومی آریایی نیز در جدال بودند (کیث، 75). 
در تاریخ اسلام، اول بار در 399 ق/ 1009 م از الوار نام برده شده است. در این سال، سلطان محمود به ناریانپور که به گفته‌ای در الوار قرار داشت، حمله برد و با ثروت زیاد برگشت (حکمت، 44؛ «نبرد ... »، 10). در سده‌های بعد، مردمان سرکش منطقه‌ای از الوار به نام کوهپایۀ موات، مانع پیشروی نیروی سلاطین دهلی برای تسلط بر راجستان بودند. اینها راجپوتهایی بودند که با از دست دادن استحکاماتشان در بیانه و تهانگره، به سایر نقاط پراکنده شدند (همان، 148). پرتحرک‌ترین آنان، در سرزمین موات (شامل منطقۀ جنوب دهلی و بخش اعظم الوار) مستقر بودند. رؤسای این قبایل اسلام آوردند و به خانه‌زاد معروف شدند. رئیس آنان در زمان حملۀ تیمور به هند در سدۀ 8 ق/ 14 م بهادرناهر نام داشت (هیگ، «پنج پادشاهی ... »، 515). 
مبارک سلطان دهلی در 828 ق/ 1425 م مخالفان شورشی خود را که به الوار گریخته بودند، در این شهر محاصره کرد (همو، «سلسله ... »، 213). در 831 ق/ 1428 م، سرورالملک به جنگ جلال خان و سایر رؤسای موات رفت و دژ الوار را تسخیر کرد (داف، 248). الوار مرکز موات بود و در 933 ق/ 1527 م توسط بابر امپراتور مغول تسخیر شد (راس، 17). 
همایون (913-963 ق/ 1507-1556 م) جانشین بابر، برادر خود هندال را حکومت الوار داد (مجومدار، 433). در 1185 ق/ 1771 م مهاراجه پرتاب سینگ شهرستان الوار را تأسیس کرد («دائرة المعارف»، همانجا). نجف خان مغول در 1189 ق/ 1775 م پس از تصرف دژ الوار در آنجا حکومتی مستقل ایجاد کرد. الوار به این ترتیب از جیپور جدا شد. جانشین نجف خان، بخت‌آور سینگ، با لردلیک نمایندۀ دولت بریتانیا بر ضد مهاراتها همکاری کرد و در 1218 ق/ 1803 م الوار را تخت الحمایۀ انگلیس قرار داد (سوجیش، 43). در همین سال، لرد لیک باقی‌ماندۀ نیروهای فرانسوی را در محدودۀ الوار شکست داد (ادواردز، 374). 
پس از تسلط بریتانیا بر هند، الوار جزو اتحاد متسیا شد و مهاراجۀ الوار ریاست اتحاد را عهده‌دار گردید (نک‍ : EI2, I/ 426). در دورۀ حکومت لرد امهرست (1823- 1828 م)، جنبشهایی مخالف در الوار پدید آمد (لوارد، 577). نخستین قدرت‌نمایی بریتانیا در هند به حادثۀ کشتار احمد بخش خان، حاکم فیروزپور در 1239ق/ 1824 م مربوط است که چون یکی از وزرا و اعضای دربار الوار به دست داشتن در این کشتار متهم بود، دولت بریتانیا خواستار بازداشت متهمان شد؛ اما راجۀ الوار نپذیرفت و به تجمع نیرو و آماده‌سازی دژ الوار و مذاکرۀ همکاری با جیپور و بهاراتپور پرداخت («تاریخ تسلط ... »، I/ 21). حکومت الوار در 1857 م به یک نوجوان 13 ساله تعلق گرفت و چون وی با زنی مسلمان ازدواج کرد، شورش بزرگان راجپوت را برانگیخت (ددول، 498). 
از 1291 ق/ 1874 م تا زمان استقلال الوار، به ترتیب: ساوایی منگل، ساوایی جی سینگ و تج سینگ بر آنجا حکم راندند (سوجیش، 44-46). الوار در 1949 م/ 1328 ش به اتحاد راجستان پیوست (نک‍ : EI2، همانجا). 
زبان بیشتر مردم الوار، هندی و مواتی است و یک چهارم مردم شهر مسلمان هستند (همانجا). در 1921 م/ 1300 ش جمعیت الوار، 760‘44 نفر بود که 28٪ آن مسلمان بودند («دائرةالمعارف»، II/ 737) و در 1971 م/ 1350 ش به 791‘100 نفر بالغ گردید ( بریتانیکا، میکرو، I/ 285). الوار در منطقه‌ای حاصل‌خیز واقع است (سوجیش، 43). در 1844 م راجه ساوی وینی سینگ، سدی در نزدیکی شهر بنا کرد (همو، 44). 
محصولات مهم الوار: جو، گندم و حبوبات است و نیز از کانیها، بریلیوم، قلع، نقره، باریت و مرمر، و از صنایع مهم آن، نساجی، روغن نباتی، رنگ، ورنی، سفال و شیشه است ( بریتانیکا، همانجا). 
آثار اسلامی شهر الوار، علاوه بر چند مسجد قدیمی (همانجا)، شامل مزار ترنگ سلطان برادر فیروز شاه، مربوط به سدۀ 8 ق/ 14 م (همانجا) و مزار بخت‌آور سینگ و مزار فاتح جنگ است (EI2، همانجا). از دیگر آثار دینی این شهر، قصر مهاراجه بانی سینگ است («دائرةالمعارف»، همانجا). در قصر مهاراجۀ الوار، موزه‌ای وجود دارد که مجموعه‌ای از کتابهای بسیار نقش خطی هندی و سنسکریت و فارسی و نیز مجموعه‌ای از آثار هنری راجستانی و مغول در آن نگهداری می‌شود ( بریتانیکا، همانجا). از ساختمانهای جدید در الوار، بیمارستان لیدی دافرین درخور ذکر است ( آمریکانا، I/ 460). 
رسول شاه الواری در سدۀ 12 ق/ 18 م گروه فقرای رفاعی هند را پس از کسب اجازه از عارفی مصری به وجود آورد که در پنجاب و گجرات مریدانی دارد (تیتوس، 128-129). 
در مبارزۀ آزادی هند، جمعیت علمای اسلامی الوار با سایر جمعیتهای اسلامی هند همکاری نزدیک داشتند (خان، 264-266). 

مآخذ

حکمت، علی اصغر، سرزمین هند، تهران، 1337 ش؛ خان، حافظ بابر، بر صغیر پاک و هندکی سیاست میں علماء کاکردار، اسلام‌آباد، 1985 م؛ نیز: