اشکنازی
اشکنازی \aškenāzī\، (جمع: اشکنازیم) عنوان یهودیان اروپا، یا مهاجر به سایر نقاط جهان، که اجدادشان در آلمان و اروپای شرقی زندگی می‌کردند، به زبان ییدیش سخن می‌گفتند ــ هنوز هم بسیاری از ایشان بدین زبان سخن می‌گویند ــ و اکنون مناسک و رسوم دینی‌ای را که ایشان برقرار کردند، به جای می‌آورند. نام اشکناز در کتاب مقدس، با سرزمینی بین دریای سیاه و دریاچۀ کاسپین مرتبط است، اما از سدۀ 11 م، در تفسیرهای تلمودی «ارتص اشکناز» (سرزمین اشکناز) عنوان خاص کشور آلمان شد. این یهودیان در درۀ میانۀ رود راین (در آلمان و فرانسه) زندگی می‌کردند، اما پس‌از جنگهای صلیبی (سده‌های 11 تا 13 م) به سرزمینهای اسلاونشین مانند لهستان و روسیه، و بعداً به جاهای دیگر مهاجرت کردند. یهودیانی که در سده‌های میانه در اسپانیا و پرتغال ساکن شده بودند، سفاردیم خوانده شده‌اند؛ آنها نیز در سدۀ 15 م از سرزمینهای خود رانده شدند و بسیاری‌شان به کشورهای اسلامی آمدند.
زبان ییدیش که زبان اصلی یهودیان اشکنازی بوده است، آمیزه‌ای است از زبان آلمانی، عبری و گویشهای متنوع کشورهای میزبان این یهودیان.
جدایی جغرافیایی اشکنازیها از سفاردیها، تااندازه‌ای به پیدایش تفاوتهای آیینی و فرهنگی در میان آنها منجر شد. اشکنازیها بیشتر از سنت نیایشی فلسطینی تبعیت کردند و تأثیرات لاتینی ـ مسیحی در آنان قابل پیگیری است؛ این در حالی است که سفاردیها به سنت بابلی وفادار ماندند. البته تفاوتها هیچ‌گاه در اصول اساسی راه نیافت، اما در جهاتی می‌توان اختلافاتی را مشاهده کرد، از جمله در شیوۀ نگارش و خوانش برخی از واژگان عبری، ساختارها و روشهای آموزش و پرورش، سنتها و سبک زندگی اجتماعی، خوراک و پوشاک، موسیقی کنیسه‌ای، جهت‌گیریهای سیاسی، و نیز در اعمال مربوط به نمازهای روزانه و اعیاد. در کشورهایی که هر دو گروه در آنها ساکن هستند، اجتماعات مذهبی و کنیسه‌های مجزای خاص هر یک شکل گرفته است.
به دلیل تأثیرپذیری از زندگی غربی، نگرشها و گرایشهای نوین شاخصی در میان یهودیان اشکنازی پدید آمده است. گرایش برخی اشکنازیهای اروپای شرقی به آیین حسیدی (از اواخر سدۀ 12 م) و مکاتب عرفانی (در سدۀ 17 م)، بنیادگذاری صهیونیسم (در اواخر سدۀ 19 م) و گرایشهای اصلاحی در اواخر سدۀ 20 م از این جمله هستند.
امروزه بیش‌از 80 درصد یهودیان جهان اشکنازی هستند و آنان گروههای پرنفوذی را در آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی تشکیل داده‌اند؛ همچنین، در مقایسه با سفاردیم، در حاکمیت اسرائیل و احزاب آن، تأثیر بیشتری دارند.
مآخذ
Americana, 2008; Britannica, 2008; Britannica Concise Encyclopedia, London, 2006; Collier’s Encyclopedia, ed. W. D. Halsey, New York, 1986; Dictionary of Living Religions, ed. K. Crim, Nashville, 1981; ER; ERE; Fundamentalisms Observed, eds. M. E. Marty and R. S. Appleby, Chicago, 1991; Judaica ; Kedourie, E. et al., The Jewish World, London, 1986; Matthews, W., World Religions, London, 2003; Merit Students Encyclopedia, New York, 1986; The Oxford Dictionary of World Religions, ed. John Bowker, New York, 1997; Pike, E. R., Encyclopedia of Religion, New York, 1958.