اشپایر

اشپایر \ešpāyer\، شهر و بندری رودخانه‌ای در ایالت راینلند ـ فالتس در جنوب غربی آلمان. این شهر در ساحل چپ رود راین، و در دهانۀ رود اشپایر13، در 19کیلومتری جنوب شهر لودویگسهافن قرار دارد. 
اشپایر چندین سده مرکز تاریخی و فرهنگی دشت راین بود. 
 این شهر در پیوستگاه خطوط راه‌آهن قرار دارد و شهری صنعتی به ‌شمار می‌آید. در محل کنونی شهر اشپایر، نخست سکونتگاهی سِلتی قرار داشت که حدود 100 ق‌م، با نام نُویوماگوس، یکی از شهرهای نظامی و تجاری رومیان شد. این شهر بعدها نِمِتِس نام گرفت که برگرفته از نام ساکنان محلی (نِمِتها) بود. شهر در جریان هجوم بربرها در 450 م ویران شد، اما در سدۀ 7 م بازسازی، و تبدیل به مرکز اسقف‌نشین شد. اشپایر از 1294 تا 1797 م از شهرهای آزاد امپراتوری مقدس روم، و از 1527 تا 1689 م مقرّ دیوان عالی دادگستری این امپراتوری بود. 
50 جلسۀ امپراتوری در اشپایر تشکیل شد که یکی از آنها جلسۀ 1529 م بود؛ رأی اکثریت در این جلسه که امتیازات اعطاشده به پیروان مذهب لوتِری در 1526 م را لغو می‌کرد، مورد اعتراض پیروان مارتین لوتر واقع شد. واژۀ پرُتِستان (به معنی معترض) نیز برگرفته از این رخداد است. در 1689 م، طی جنگ اتحاد بزرگ، سربازان فرانسوی شهر را ویران کردند. اشپایر در 1797 م به جمهوری فرانسه، و در 1815 م به باواریا منضم شد، و از 1816 تا 1945 م مرکز ناحیۀ پالاتینایِ باواریا (پالاتینایِ راین) بود. 

آثار تاریخی اشپایر عبارت‌اند از: دروازۀ قدیمی با برجی مربوط به سدۀ 13 م؛ حمام زیرزمینی یهودیان (1104 م)؛ و کلیسای تثلیث به‌سبک باروک (1701-1717 م). کلیسای جامع اشپایر، به‌سبک رُمانِسک، که از سوی امپراتور کُنراد دوم در 1030 م بنیاد گذارده شده، دارای سردابی باشکوه است که مقبره‌های 8 تن از امپراتوران و پادشاهان، و 3 ملکۀ آلمانی را در خود جای داده است. این کلیسا که تا 1961 م، چندین‌بار بازسازی شده است، یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین بناهای رمانسک به‌ شمار می‌رود و در 1981 م، از سوی یونسکو به‌عنوان میراث جهانی اعلام شد. نواحی جدید صنعتی و مسکونی بخش قرون وسطایی شهر اشپایر را در میان گرفته‌اند. پل معروف شهر بر رود راین، در 1945 م ویران، و در 1956 م بازسازی شد. 
اشپایر دارای صنایع الکتروتکنیک، پالایشگاه، صنایع فراوری فلز و چوب، نساجی، و کارخانه‌های تولید مواد شیمیایی و کفش است. کارخانه‌های تولید مصالح ساختمانی، همچون سنگ، شیشه و آجر، کارگاههای تولید انواع نوشابه‌های سنتی، و صنایع هواپیماسازی نیز در این شهر وجود دارد. 
جمع‍‌ (برآورد 2005 م): ح 000‘50 تن. 

مآخذ

Americana, 2006; Britannica, 2010; Encarta, 2009.