اشور

اشور \aššūr\، همچنین اسّور و اسشور (که ظاهراً در اصل انشور بوده است)، خدای شهر باستانی آشور، شهری که از قدیم‌ترین زمانها نام او را بر خود داشت، و خدای ملی کشور آشور تا پایان حیات این امپراتوری، و پس‌از آن. او در ابتدا خدای محلی شهر آشور بود که نخستین پایتخت آشوریان (از سدۀ 14 تا اوایل سدۀ 8 ق‌م) و کانون بزرگ حیات دینی و سیاسی در تمامی تاریخ این کشور به شمار می‌رفت. پرستش او در سرزمین آشور تا سدۀ 3 م ادامه یافت و آن دیرزمانی پس‌از سقوط امپراتوری آشور (612 تا 609 ق‌م به‌دست هوخشتره، پادشاه مادی و متحد بابلی او) بود. 
نماد اشّور دایرۀ بالدار بود، و لذا می‌توان نتیجه گرفت که اشّور یک خدای خورشیدی بوده است. اما او که خدای ملی آشوریان بود، موافق سرشت جنگ‌طلبانۀ ایشان، خدای جنگ هم شد. به این ترتیب، او را خدایی بی‌رحم و جنگ‌طلب می‌انگاشتند، خدایی که ملتش ــ و به‌ویژه پادشاه ــ را در نبرد هدایت می‌کند و از دشمنانش انتقام می‌گیرد. پادشاهان آشور، پس‌از جنگها، گزارشهای مفصل و مکتوبی از لشکرکشیهای خود به او تقدیم می‌کردند. همچنین آشوریان معتقد بودند که حق حکومت بر کشور را او تفویض می‌کند. 
هرچند اشّور، از لحاظ منشأ، خدایی مستقل بود، با بَعل ـ مردوک، خدای اعظم بابلی، وحدت یافت که این امر احتمالاً دلایل سیاسی داشت. درواقع، در زمان سنّاخریب / سین اخّه اریبه، که از 704 تا 681 ق‌م سلطنت کرد، اقداماتی صورت گرفت تا همۀ اعمال سترگ مردوک، به اشّور منسوب شود و همۀ آیینهای جشن سال نو بابلی بدو تعلق یابد. همچنین پیش ‌از آن، از حدود 1800 ق‌م کوشش شده بود که او را با اِنلیل، خدای اعظم سومریان، یکی بکنند، اما در زمان سارگُن دوم، پادشاه آشور (سل‍ 721-705 ق‌م)، گرایشی به وحدت‌بخشیدن او با اَنشر (پدر اَن / اَنو، خدای آسمان) ظاهر شد، خدایی که تا آن زمان اهمیتی کیهانی یافته، و احتمالاً «تمامیت آسمان» از آن او بود. 

ازجملۀ معابد اشّور یکی اشره («خانۀ قادر متعال»)، و دیگری اهورسگ گل کورکوره («خانۀ کوه بزرگ کشورها») بود. «کوه بزرگ» در اصل لقب انلیل بود که به اشور هم تعلق گرفت و آن زمان بود که اشور خدای اعظم امپراتوری آشور شد. همسران او نینلیل (در اصل همسر انلیل) و شروئه بودند. 

مآخذ

Americana, 2006; Britannica, 2008; Collier’s Encyclopedia, eds. W. D. Halsey and E. Friedman, New York / London, 1986 (under «Marduk»; «Mesopotamia: Ancient Civilization»); Funk and Wagnalls New Encyclopedia, ed. W. H. Hendelson, New York, 1973.