اشتایرمارک
اشتایرمارک \eštāyermārk\، ایالتی در مرکز و جنوب شرقی اتریش. این ایالت از جنوب به کشور اسلوونی و ایالتهای اتریشی کرنتن (یا کارینتیا)، از غرب به زالتسبورک، از شمال به اُبراسترایش و نیدراسترایش (اتریش علیا و سفلا)، و از شرق به بورگنلند محدود می‌شود. مساحت این ایالت 387‘16 کمـ2 است. شهر گراتس مرکز ایالت به شمار می‌آید. اشتایرمارک علیا در شمال از کوههای آهکی آلپ تا قسمتهای شرقی آلپ مرکزی در اتریش امتداد دارد و درۀ رودهای مور، مورتس، زالتسا و اِنس علیا را در بر می‌گیرد. ارتفاعات این استان پوشیده از جنگل است. نـاحیۀ مرتفع و تپـه‌مـاهوری اشتایرمارک سفلا از بخش میانی درۀ مور و دشت گراتسرفلد در مرکز، کورآلپه و پاک‌آلپه به ارتفاع 000‘2 متر در غرب، و منطقه‌ای پر از تپه‌های خاکی پوشیده از سنگریزه در شرق تشکیل یافته است. دریاچه‌های کوچک بسیاری در این ایالت قرار دارد.
اشتایرمارک که از عصر حجر مسکون، و از عصر برنز، معدن‌کاری در آنجا رایج شده بود، بعدها قسمتی از پادشاهی سِلتیِ نوریکوم شد که خود حدود 15 ق‌م ضمیمۀ امپراتوری روم گردید. این پادشاهی در 5 م نخست از سوی ژرمنها اشغال شد و سپس به تصرف آوارها و اسلاوهای زیر فرمان آنها (اسلووِنها) درآمد. در سدۀ 8 م اشتایرمارک تحت سلطۀ باواریا درآمد و قلمرو مرزی امپراتوری فرانکها شد. از حدود سال 1300 م، تأسیس مهاجرنشینهای آلمانی به آلمانی‌شدن این ایالت، جز در نواحی روستایی جنوبی آن، انجامید. منطقۀ اشتایرمارک امروزی پس از 976 م به دوک‌نشین کِرنتِن (کارینتیا) تعلق داشت، اما دیگر نواحی شمالی آن را کُنتها یا مارکگرافهای (مرزبانان) تراونگاو که مقر اصلی آنها اشتورابورگ یا اشتایر جدید (اُبراسترایش) بود، در سده‌های 11 و 12 م تصاحب کردند. سراسر این منطقه در 1180 م، تبدیل به دوک‌نشین اشتایرمارک شد و از 1192 م تا زمان انقراض خاندان بابِنبِرگ در 1246 م، زیر سلطۀ دوکهای بابنبرگِ اتریش بود. بیشتر مناطق اشتایرمارک در 1276 م به خاندان هابسبورگ واگذار گردید و در 1282 م، جزئی از املاک سلطنتی شد. از آن پس، با وجود آنکه از 1379 تا 1439 م و از 1564 تا 1619 م شاخه‌های فرودست‌ترِ دودمان هابسبورگ بر اشتایرمارک فرمـان می‌راندند، تاریخ آن سرزمین با تاریخ اتریش یکی شد. پس از جنگ جهانی اول، حدود 000‘6 کمـ2 از اشتایرمارک جنوبی، مشتمل بر ماربورگ (ماریبور)، سیلی و پِتاو (تسِلیه و پتوی کنونی)، به یوگسلاوی واگذار شد. از آن پس، اشتایرمارک جز در سالهای 1938 تا 1945 م که بخش اعظم آن به‌عنوان یک استان رایش، متحد آلمان بود یا به آن کشور منضم شده بود، همواره یک ایالت فدرال اتریش بوده است.
مردمان اشتایرمارک از لحاظ قومی ژرمن، و بیشتر آنان کاتولیک‌اند. فرهنگ عامه، ترانه‌ها و رقصهای کهن در نواحی کوهستانی آن حفظ شده است و کت و شلوار سبزِ خاکستری‌فام اشتایرمارک نیز کم‌وبیش لباس ملی اتریش به شمار می‌رود. مهم‌ترین مراکز شهری اشتایرمارک اینها ست: گراتس (مرکز ایالت)، لِئوبِن، کاپفِنبِرگ، بروک، آیزِنِرتس، کنیتِلفِلد، کوفلاخ، مورتسوشلاگ و فونسدورف.
پیشرفت اقتصاد اشتایرمارک همواره متکی به منابع معدنی آن بوده است. معادن ارتسبرگ، نزدیک آیزنرتس، که از زمان سلتها از آنها بهره‌برداری می‌شده است، بیشتر سنگ آهن اتریش را تأمین می‌کند. لیگنیت در فونسدورف و کوفلاخ، و مَنیَزیت در آلپهای شِیلی اتریش استخراج می‌شوند. در اشتایرمارک مقادیر عظیمی گرافیت، تالک و ژیپس نیز تولید می‌شود. برق ایالت در نیروگاههای حرارتی، با استفاده از لیگنیت تولید می‌شود و شماری نیروگاه برقابی نیز بر رود مور و دیگر رودها ساخته شده است. صنایع سنگین این ایالت در درۀ رود مور، پایین فونسدورف، و در درۀ رود مورتس متمرکزند. صنایع فلزی، ماشین‌سازی، کارخانه‌های چوب‌بری و صنایع سلولز و کاغذسازی این ناحیه قابل توجه‌اند؛ مواد شیمیایی، پارچه، چرم و فراورده‌های غذایی نیز در اشتایرمارک تولید می‌شوند. کشاورزی این ایالت بیش از 40٪ از نیروی کار را به خود جلب کرده است. دامداری نیز در آن رواج دارد و کشت ذرت و میوه در جنوب غربی آن متداول است. جنگل‌داری و گردشگری نیز نقش مهمی در اقتصاد این ایالت دارند. صنعت مهم گردشگری اشتایرمارک بر تفرجگاههای کوهستانی متعدد آن مبتنی است. یک دانشگاه و چند موزه در گراتس، مرکز ایالت، قرار دارد.
جمع (2011 م): 614‘210‘1 تن.
مآخذ
Americana, 2006; Britannica, 2008; Encarta, 2008; Meyer ; The World-Gazetteer, www.world-gazetteer.com (acc. Jul. 10, 2012).