اسمره
اَسمَره \ asmare(a)\ ، پایتخت جمهوری اِریتره (ه م) در آفریقا. این شهر با 325‘2 متر ارتفاع از سطح دریا، در ´20 °15 عرض شمالی و ´55 °38 طول شرقی جغرافیایی، در منتهاالیه شمال فلات اریتره و 64 كیلومتری جنوب غربی بندر مَصَّوَع قرار گرفته است و بزرگ‌ترین شهر اریتره به‌شمار می‌آید (سَبی، 261؛ EB، ذیل «اسمره»؛ «دانشنامۀ کالیِر»، «دانشنامۀ ایتالیانا»، ذیل «اسمره»).
نام این شهر، كه در آغاز از 4 روستای كوچك موسوم به عَرَبَتی اسمره تشكیل شده بود، ظاهراً برگرفته از واژۀ تیگرینیایی اَسمَرَت به‌معنی سودمند و ثمربخش است. در این باره، میان بومیان آن منطقه روایتی افسانه‌آمیز رواج دارد كه نام این شهر را با كوششهایی «ثمربخش» مربوط می‌سازد كه در گذشته‌های دور برای پایان دادن به جنگ و ستیز میان مردم این روستاها انجام شده است. نام اسمره در دست‌نوشته‌های بازرگانان ونیزی سدۀ 14م دیده می‌شود كه نشان از دیرینگی این شهر دارد (سبی، 190, n. 1). آب و هوای اسمره در تابستان گرم، و در زمستان نسبتاً ملایم است (نک : «دانشنامۀ کالیر»، «دانشنامۀ ایتالیانا»، همانجاها).
هرچند اسمره آبادی كهنی است، تا نیمۀ دوم سدۀ 19م روستای كوچك و بی‌اهمیتی به‌شمار می‌رفت. شهرت و اهمیت سیاسی آن از زمانی آغاز شد كه ایتالیاییها در 1889م نیروهای نجاشی یوحنای چهارم (امپراتور اتیوپی) را شكست دادند و اسمره را كه قرارگاه نیروهای اتیوپی بود، به اشغال خود درآوردند. در 4 اوت 1889، فرمانده نیروهای ایتالیا وارد اسمره شد و سپس، به‌موجب معاهده‌ای، حاكمیت ایتالیا بر سرزمین اریتره تحمیل گردید (سبی، 190؛ کریملو، 86-87؛ «دانشنامۀ ایتالیانا»، «دانشنامۀ کالیر»، همانجاها؛ GLE، ذیل «اسمره»). در جنگ دیگری كه در 1896م میان نیروهای ایتالیا و اتیوپی درگرفت، ایتالیاییها شكست خوردند و این امر مانع گسترش قلمرو آنان در اتیوپی شد. از آن پس، اسمره به‌صورت مركز اداری حكومت تحت‌الحمایۀ ایتالیا در اریتره درآمد و وسعت و جمعیت آن افزایش یافت (کریملو، 88؛ GLE، «دانشنامۀ ایتالیانا»، همانجاها).
اسمره تا اواسط دهۀ 1930م، كه دور تازه‌ای از توسعه‌طلبی در آفریقای شرقی آغاز شد، شهر كوچكی بود، ولی از آن پس، پایگاه اصلی ایتالیاییها در حمله به اتیوپی شد و مطابق نیازهای ایشان، به‌سرعت رشد و گسترش یافت. ایتالیاییها اسمره را همانند شهرهای اروپایی بنا كردند و به ساختن خیابانهای بزرگ، مدارس، بیمارستانها و دیگر مؤسسات پرداختند؛ به گونه‌ای كه این شهر به‌صورت مركز اصلی قلمرو آفریقای شرقی ایتالیا (ه م) درآمد و به «رم كوچك» شهرت یافت (سبی، 204, 206, 266؛ کریملو، 90؛ EB، GLE، «دانشنامۀ کالیر»، همانجاها).
در جریان جنگ جهانی دوم، نیروهای انگلستان با شكست دادن ایتالیاییها در اتیوپی و اریتره، به حاكمیت طولانی ایتالیا بر آن سرزمین پایان دادند و در آوریل 1941 وارد اسمره شدند و به مدت یك دهه بر این سرزمین فرمان راندند. اسمره تا 1952م، كه به‌موجب قطعنامۀ سازمان ملل متحد، سرزمینهای اتیوپی و اریتره به‌صورت اتحادیه درآمدند، در دست انگلیسیها بود و از آن پس، مركز حكومت فدرال اریتره شد (کریملو، 91، 95-96؛ EB، همان‌جا؛ دربارۀ قطعنامۀ سازمان ملل و مسائل مربوط به آن، نک : سبـی، 223 ff.). در جـریـان تـحـولات پـس از خـروج قدرتهای اروپایی از اریتره و كشمكشهای ناشی از الحاق اجباری آن به اتیوپی، اسمره همواره نقشی مهم در فعالیتهای سیاسی داشته، و صحنۀ رویدادهـای بسیـاری بوده است (مثلاً نک : کریملو، 97-99؛ سبی، 235, 236, 246, 251؛ دربارۀ الحاق اریتره به اتیوپی، نک : ه د، اریتره).
پس از سقوط امپراتوری هایله سلاسی در اتیوپی و به قدرت رسیدن نظامیان در آن كشور (1974م)، شهر اسمره همچنان یكی از مراكز حساسی بود كه حكومت اتیوپی و مبارزان اریتره برای حفظ یا تصرف آن به‌سختی می‌كوشیدند. در اوایل 1991م، این شهر كه در دست نیروهای نظامی اتیوپی بود، به محاصره درآمد و سرانجام، با تسلیم ارتش دوم اتیوپی در مۀ 1991، اسمره بی‌خون‌ریزی به‌دست مبارزان اریتره افتاد. آنان دولت موقتی در این شهر تشكیل دادند تا مقدمات همه‌پرسی را در اریتره فراهم آورد. پس از همه‌پرسی و استقلال اریتره در 1993م/ 1372ش، كه به تأیید سازمان ملل نیز رسید، شهر اسمره پایتخت این كشور شناخته شد (کریملو، 137، 143 بب ). همچنین این شهر مركز استان اریتـره ــ یكـی از استـانهای ده‌گـانـۀ اریتـره پس از استقلال ــ شمرده شد (همو، 153-154).
اسمره دارای مسجد جامع (1937م)، كلیسای ارتدكس و كلیسای جامع كاتولیك (1922م) است. كاخ قدیمی فرماندار و ساختمانهای مجلس قانون‌گذاری و شهرداری از دیگر بناهای مهم شهـر است (نک : بستـانـی، ذیل اسمـره، EB، «دانشنـامـۀ کالیر»، «دانشنامۀ ایتالیانا»، همانجاها).
اسمره یكی از مراكز مهم صنعتی اریتره است و بسیاری از كارخانه‌های این کشور، مانند کارخانه‌های تولید سیمان، كود شیمیایی، صابون، چوب، كاغذ و چرم، کارخانه‌های پارچه‌بافی و كفش‌دوزی و نیز صنایع غذایی و ماشین‌سازی، در این شهر قرار دارد (سبی، 265؛ EB، «دانشنامۀ کالیر»، همانجاها). افزون بر این، ساخت سد و دریاچه‌های مصنوعی در نزدیكی اسمره، ضمن تأمین نیروی برق، بر رونق فعالیتهای كشاورزی در این منطقه افزوده است (سبی، 263).
اسمره یكی از مراكز مهم در شبكۀ راههای اریتره است و خط راه‌آهن مصوع ـ آگوردات به طول 306 كم از این شهر می‌گذرد. اسمره همچنین دارای فرودگاه بین‌المللی است (همو، 266؛ EB، همان‌جا).
تقریباً نیمی از ساكنان اسمره مسلمان، و نیمی دیگر مسیحیانی‌اند كه به زبان تیگرینیا سخن می‌گویند. پیش از این، چندهزار ایتالیایی نیز در این شهر می‌زیسته‌اند (EB، «دانشنامۀ کالیر»، همانجاها).
جمع (برآورد 2005م): ح 000‘564 تن.
مآخذ
بستانی، فؤاد افرام، دائرةالمعارف، بیروت، 1956-1983م؛ کریملو، داود، اریتره، وزارت امور خارجه، تهران، 1373ش؛ نیز: