استرپتوکوک

اِسترِپتوکوک \ [e]st[e]repto-kok\ ، جنسی (سَرده‌ای) از باکتریهای کروی خانوادۀ استرپتوکوکاسه که گونه‌هایی از آن به‌عنوان عامل مخملک و تب رُماتیسمی در انسان، و گونه‌هایی در تولید برخی مواد غذایی اهمیت دارند. اصطلاح عمومی استرپتوکوک به‌سبب آرایش زنجیره‌ای سلولها (به شکل دانه‌های تسبیح)، در بسیاری از گونه‌های این جنس، به کار می‌رود. طول این زنجیره بسته به واریِتۀ استرپتوکوک و وضعیت رشد آن، متفاوت است. سبب تشکیل زنجیره آن است که این باکتریها با شکافت تقسیم می‌شوند، اما متصل به هم باقی می‌مانند. 
از نظر ویژگیهای میکروب‌شناختی، استرپتوکوکها نامتحرک، گرَم ـ مثبت، و بی‌هوازیِ اختیاری (بدون نیاز به اکسیژن)اند. سلولهایشان کروی یا بیضی‌شکل است، کمتر از 2 میکرومتر (هر میکرومتر = 6-10 متر) قطر دارند و بیشتر به‌صورت زنجیره یا جفت دیده می‌شوند. 
 گونه‌های غیربیماری‌زای استرپتوکوکوس لاکتیس و استرپتوکوکوس کِرموریس، به‌عنوان آغازگر واکنش، در تولید کره و برخی پنیرها به‌کار می‌روند. گونه‌های بیماری‌زای آن نیز عبارت‌اند از استرپتوکوکوس اِکویی، که عامل بیماری کتو در اسب است؛ استرپتوکوک پیوژِن (استرِپتوکوکوس پیوگِنِس)، که عامل مخملک است؛ استرپتوکوکوس پنومونیه، که سبب اوتیتِ (التهاب گوشِ) میانی در کودکان، و نیز مننژیت و ذات‌الریه (پنـومونی) می‌شود؛ استـرپتـوکـوک بِتـا ـ هِـمـولیتیک (مخـرب گلبولهای قرمز) گروه آ، که سبب این بیماریهاست: گلودرد چرکی، و گاه در پی آن، تب رماتیسمی که به ماهیچۀ قلب آسیب می‌رساند، و بیماری کلیوی (گلومرولونِفریت)؛ و استرپتوکوک بتا ـ همولیتیک گروه ب، که سبب بسیاری از عفونتها در نوزادان است. 

آنتی‌بیوتیکهای مؤثر بر استرپتوکوکها پنی‌سیلین، اِریترومایسین و برخی سِفالوسپورینها هستند. 

مآخذ

CE, 6th edition; EA, 2006; EB, 1986; ME, 2008.
بخش علوم پزشکی