استاتیرا

اِستاتِیرا \ [e]stāteyrā\ ، نام چند ملکۀ دودمان هخامنشی (یوستی، 311).
1. دختر ایدِرنِس و همسر اردشیر دوم و مادر اردشیر سوم هخامنشی که به دست پریساتیس (پریزاد؟)، مادر اردشیر، مسموم شد (کتسیاس، بند 61). استاتیرا مادر اردشیر را به‌سبب به راه انداختن جنگ میان اردشیر وبرادرش، کورش کوچک، سرزنش کرد و او را که زن کینه‌توز و مخوفی بود، برضد خود برانگیخت. اردشیر پس از قتل استاتیرا، مادرش را به بابل تبعید کرد. استاتیرا نخستین ملکۀ ایرانی بود که از سوی اردشیر اجازه یافت در ارابۀ روباز سفر کند (پلوتارک، اردشیر، بندهای 2, 5, 6, 17-19).
2. دختر یا خواهر و همسر داریوش سوم که در اسارت اسکندر مرد (همو، اسکندر، بندهای 30, 70).
3. دختر بزرگ داریوش سوم و همسر اسکندر که به دست پِردیکاس کشته شد (دیودروس، کتاب XVII، بند 107؛ پلوتارک، همان، بندهای 70, 77). اسکندر پس از تصرف تخت‌جمشید به شوش رفت و در این شهر برای آمیختن خون ایرانی و مقدونی عروسی بزرگی برای سرداران سپاه خود با زنان بلندپایۀ ایرانی ترتیب داد. خود او با رُکسانا، دختر اُکسیارتِس بلخی، و نیز با دختر داریوش سوم ازدواج کرد. پس از مرگ اسکندر چون رُکسانا بر استاتیرا رشک می‌برد، او را با نامه‌ای جعلی از اسکندر، نزد خود خواند و به کمک پردیکاس او و خواهرش را کشت و به چاه افکند (همان، بند 77).
در حالی‌که بیشتر مورخان نام این همسر اسکندر را استاتیرا می‌دانند (دیودروس، پلوتارک، همان‌جاها)، آریان او را بَرسینه می‌نامد (کتاب IV، بند 4).

مآخذ

Arrian, Anabasis Alexandri, tr. P. A. Brunt, London, 1966; Diodorus of Sicily, Bibliotheca historica, tr. C. B. Welles, London/ Massachusetts, 1970; Justi, IN ; Ktesias, Persika, ed. F. W. König, Graz, 1972; Plutarch, «Alexandros», Grosse Griechen und Römer, tr. K. Ziegler, Zürich/ Stuttgart, 1954-1965, vol. V; id., «Artoxerxes», ibid., vol. VI. 
پرویز رجبی