پریم
پِریم، یا بَریم، جزیره‌ای آتشفشانی در تنگۀ باب المندب در جمهوری یمن. این جزیره با 13 كمـ2 وسعت در جنوب غربی شبه جزیرۀ عربستان و در باریك‌ترین بخش تنگۀ باب‌المندب میان دو كشور یمن و جیبوتی به فاصلۀ حدود 4 كمـ از ساحل یمن و حدود 28 كمـ از ساحل جیبوتی جای دارد. بیشترین درازای آن حدود 9 كمـ و میانگین پهنای آن حدود 3 كم است ( كلمبیا؛ انكارتا؛ «فرهنگ ... »، XX / 107؛ «دائرةالمعارف ... »، III / 1446).
این جزیره از دیرباز شناخته شده بود و در برخی منابع كهن از آن با نام «دیودُروس» نام برده شده است (نک : پلینی، II / 468, 469؛ شوف، 114). در بیشتر متون عربی از این جزیره با نام جزیرۀ «میون» یاد شده است (نک : تیبتس، 421؛ ترسیسی، 460).
با گسترش نفوذ پرتغالیها در سواحل جنوبی شبه جزیرۀ عربستان، این جزیره در 919 ق / 1513 م به تصرف آنها درآمد. هلندیها هم كه در اوایل سدۀ 11 ق / 17 م به سواحل جنوبی یمن راه یافته بودند، برخی در پریم اقامت گزیدند (ماكرو، 20-21، 31).
این جزیره در سدۀ 12 ق / 18 م چندین‌بار به تصرف فرانسه و انگلیس درآمد، تا سرانجام در 1273 ق / 1857 م انگلیسیها كه از نفوذ هرچه بیشتر فرانسویها پس از گشوده شدن كانال سوئز در سواحل دریای سرخ نگران بودند، پیش از اتمام كار ساخت كانال، جزیرۀ پریم را به اشغال خود درآوردند و یك چراغ دریایی در آن احداث كردند (بیدوِل،28, 43). اشغال پریم توسط انگلیسیها موجبات نگرانی دولت عثمانی را فراهم كرد و عثمانیان برای محافظت از اماكن مقدسۀ مكه و مدینه نیروهایی را از نقاط مختلف به آنجا گسیل داشتند (گَوین، 96).
جزیرۀ پریم كه در دهه‌های 1870 و 1880 م در تجارت زغال‌سنگ با عدن رقابت می‌كرد، پس از اشغال آن توسط انگلیسیها اهمیت خود را از دست داد؛ اما با ورود كشتیهای بخار در صحنۀ كشتی‌رانی، دوباره اهمیت خود را بازیافت و اولین كشتی بخار در 1300 ق / 1883 م در لنگرگاه پریم به بارگیری زغال‌سنگ مبادرت كرد (همو، 178, 180). پس از آغاز جنگ جهانی اول پریم به سبب دارا بودن تجهیزات سوخت‌گیری و اهمیت استراتژیك خود مورد توجه بسیار بود و به همین سبب، در جریان جنگ چندین‌بار ویران و بازسازی شد (بیدول، 60). در نیمۀ نخست سدۀ 20 م با ورود كشتیهای نفت‌سوز در عرصۀ كشتی‌رانی بین‌الملل، پریم موقعیت اقتصادی خود را از دست داد (گوین، 291). از آن پس پریم فقط محل توقف نیروهای محافظ و كاركنان دو چراغ دریایی واقع در آن شد (هیكینباتم، II / 11).
مآخذ
ترسیسی، عدنان، بلاد سبأ و حضارات العرب الاولی، بیروت / دمشق، 1990م؛ ماكرو، اریك، الیمن و الغرب 1571-1962 م، ترجمۀ حسین بن عبدالله عمری، دمشق، 1987 م؛ نیز:
Bidwell, R., The Two Yemens, Harlow, 1983; The Columbia Encyclopedia, 2001; Encarta Reference Library, 2004; Encyclopedia of the Modern Middle East, ed._R._S. Simon et al., New York, 1996; Gavin, R. J., Aden under British Rule 1839-1967, London, 1975; Hickinbotham, T., Aden, London, 1958; The Imperial Gazetteer of India, New Delhi, 1972; Pliny, Natural History, tr. H. Rackham, London, 1947; Schoff, W. H., notes on The Periplus of the Erythraean Sea, New Delhi, 1974; Tibbetts, G. R., Arab Navigation in the Indian Ocean before the Coming of the Portuguese, London, 1971.
پرویز امین