شهرک غرب
شهرک غرب \ šahrak-e qarb \ ، یا شهرک قدس، شهرکی در شمال غربی شهر تهران، واقع در محدودۀ منطقۀ 2 شهرداری تهران.
این شهرک از شمال به محلۀ سعادت‌آباد، از جنوب به بزرگراه شهید همت، از غرب به محلۀ پونک، و از شرق به بزرگراه چمران منتهی می‌شود («نقشه ... »، بش (. شهرک غرب به‌سبب قرار گرفتن در قسمت غربی شهر تهران، به این نام خوانده شده است؛ اما برخی طراحی و معماری غربی آن را سبب این نام‌گذاری دانسته‌اند. پس از انقلاب اسلامی ایران در 1357 ش، شهرک غرب به شهرک قدس تغییر نام یافت.
شهرک غرب در 1352 ش در زمینهای روستای خوردین ــ که امروزه (1388 ش) نام بلواری در این منطقه است ــ با طراحی مدرن بنا نهاده شد و چندین واحد آن بر اساس مدل نمونۀ برجهای مسکونی آمریکایی ازجمله برجهای ساخته شده توسط شرکت استارت طراحی شد. همان سال، بنیاد پهلوی (بعدها بنیاد علوی) با ایجاد سازمان غیرانتفاعی نوسازی و عمران اراضی غرب تهران، به منظور ایجاد شهرکی نمونه با 000‘2 ویلا و 000‘ 7 آپارتمان، کار ساخت شهرک غرب را برعهده گرفت (آسایی). بدین ترتیب، اجرای طرحهای شهرسازی به سبک جدید و کاملاً متفاوت با تهران قدیم، توسط شرکتهای ساختمانی ایرانی در زمینهای تقسیم‌شده در اطراف روستای قدیمی خوردین آغاز شد. در آن زمان، متخصصان و صنعتگرانی که برای گسترش فعالیتهای علمی و صنعتی به ایران آمده بودند، در مجتمع مسکونی شهرک غرب، و معدود خانه‌های ویلایی موجود در آن، ساکن شدند.
اجرای برنامه‌هایی با نام نوین‌سازی پایتخت در زمان محمدرضا شاه پهلوی، نقش مؤثری در شکل‌گیری این شهرک داشت. شهرسازی متفاوت، برجهای مدرن و خانه‌های ویلایی مجللی که به‌سرعت در این سالها بنا شد، شهرک غرب را به یکی از نمادهای شهریِ جدید ایران بدل کرد («شهرک غرب»، شهرک غرب، بش (.
پس از انقلاب، با حکم آیت‌الله دکتر محمدحسین بهشتی، شهرک غرب به وزارت مسکن و شهرسازی، و پس از آن با مصوبۀ هیئت دولت وقت، به بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی، و در 1381 ش به شهرداری تهران واگذار شد. در این سال، محمدجواد آسایی، از نخستین ساکنان شهرک غرب، به نمایندگی از اهالی این شهرک به‌عنوان نخستین شهردار ناحیه‌محور برگزیده شد (آسایی).
در تیر 1386، طبق حکمی که در شعبۀ 8 دادگاه شهید بهشتی صادر شد، زمینهای واقع در پلاک ثبتی 74 (فازهای 1 و 2 و قسمتی از فازهای 3 و 5) در شهرک غرب، موقوفۀ آستان قدس رضوی اعلام شد. عوامل این پرونده تا به امروز (1388 ش)، وکلای زیادی را برای رسیدگی به موضوع انتخاب کرده‌اند، اما حکم قطعی دربارۀ آنها صادر نشده است (باباخانی، 7).
1. Starrett
شهرک غرب به‌سبب وزش باد از غرب به شرق تهران و همچنین پالایش هوا توسط انبوه درختان بوستانها و کوههای مجاور، از منطقه‌های خوش‌آب‌وهوای تهران به شمار می‌آید. از ویژگیهای دیگر این شهرک می‌توان به خیابانها و بلوارهای عریض، و نیز امکان دسترسی سریع به چندین بزرگراه اصلی تهران ازجمله بزرگراههای شهید چمران، نیایش، یادگار امام، شهید همت، شیخ فضل‌الله نوری و شهید حکیم اشاره کرد.
وجود خانه‌های ویلایی شخصی با سقفهای شیروانی و نیز آپارتمانها و برجهای بلند در این شهرک، از دیگر ویژگیهای آن به‌شمار می‌آید؛ برجهای تهران و آپارتمانهای هرمزان، نسترن، سعدی، حافظ، خیام، نظامی و آپادانا از آن جمله‌اند. در آغاز، برای شهرک غرب 6 فاز در نظرگرفته شده بود، اما در اواسط دهۀ 1360 ش، فاز 7 نیز به آن اضافه شد (طباطبایی، 126؛ «شهرک غرب»، کتاب اول، بش ؛ «شهرک غرب»، شهرک غرب، بش ؛ آسایی).
در سالهای اخیر، وجود مراکز خرید و چند مجتمع تجاری در این شهرک، مانند مرکز خرید گلستان سبب شده است تا افراد زیادی از دیگر محله‌های شهر تهران بخشی از اوقات فراغت خود را در این شهرک بگذرانند. این مرکز خرید با مساحتی حدود 000‘18 مـ2 در فاز یک شهرک غرب و در خیابان ایران‌زمین واقع شده است
(کاظمی، 7). مجتمع تجاری میلاد نور؛ مجتمع کامپیوتر شهرک غرب؛ بیمارستانهای بهمن، آتیه و لاله؛ فرهنگ‌سرای ابن‌سینا (قانون) (ه م)؛ نگارخانه و سینمای ابن‌سینا؛ سینمای قدس؛ مجموعه سینماهای اریکۀ ایرانیان؛ مسجد جامع شهرک غرب؛ مؤسسۀ فرهنگی ـ هنری شهید آوینی؛ سفارتخانه‌های اردن و الجزایر؛ و ساختمان مرکزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همگی در شهرک غرب واقع‌اند.
مآخذ
آسایی، محمدجواد (رئیس انجمن محلی شهرک غرب و از نخستین ساکنان این شهرک)، گفت‌وگو با مؤلف؛ باباخانی، سحر، «زمینهای شهرک غرب وقف است؟»، دنیای اقتصاد، تهران، 1388 ش، شم 842‘1؛ «شهرک غرب»، شهرک غرب (مل )؛ «شهرک غرب»، کتاب اول (مل )؛ طباطبایی، محمدهادی و دیگران، تهران 100، ویژه‌نامۀ صد سالگی شهرداری تهران، تهران، 1387 ش؛ کاظمی، عباس، «خرید در پاساژ گلستان»، سرمایه، تهران، 1385 ش، شم 203؛ «نقشۀ راهنمای ناحیۀ 7 شهرداری منطقۀ 2»، شهرداری منطقۀ 2 (مل )؛ نیز:
Gharb.Wordpress, http: / / gharb.wordpress.com (acc. Sep. 2,2009); Ketabeavval, www.ketabeavval.ir / tehran / 1402. aspx (acc. Sep. 21,2009); Region2.Tehran, http: / / region2. tehran.ir / LinkClick.aspx?fileticket=MOAIBVOFUJI٪3d&tabid=1234&Language=fa_IR (acc. Sep. 21, 2009).