شمس آباد
شمس‌آباد \ šams-ābād \ ، در گذشته روستایی از توابع شمیران و امروزه محله‌ای در شمال شرقی تهران، واقع در محدودۀ منطقۀ 4 شهرداری تهران.
این روستا در 7کیلومتری جنوب شرقی تجریش و یک‌کیلومتری جنوب شرقی سلطنت‌آباد (پاسداران امروزی) واقع بوده است (کریمان، 1 / 518). زمینهای شمس‌آباد از شرق به مسیل لویزان که از کوههای دارآباد سرچشمه می‌گیرد، از غرب به کاظم‌آباد، از جنوب به مجیدیه، و از شمال به مبارک‌آباد محدود می‌شود (معتمدی، 384).
روستای شمس‌آباد از طریق جادۀ خاکی زیبایی که در دو طرف آن درختان چنار زیادی کاشته شده بود، به مبارک‌آباد متصل می‌شده است. زمینهای این روستا در دوره‌ای به میرزا نصرالله خان مشیرالدولۀ نائینی از رجال دورۀ قاجار تعلق داشت. میرزا نصرالله خان مشیرالدولۀ نائینی دارای املاک زیادی بوده است. افزون بر 6 دانگ زمینهای شمس‌آباد، 6 دانگ از ملکی در مبارک‌آباد و 3 دانگ از ملکی در لویزان نیز از جملۀ املاک مشیرالدوله در شمیران بوده‌اند.
جمعیت شمس‌آباد در سالهای میانی دهۀ 1320 ش
حدود 20 نفر بود ( فرهنگ ... ، 125). آب مورد نیاز روستای شمس‌آباد از رشته‌قناتی به نام مخلص‌آباد تأمین می‌شده است (ستوده، 1 / 542). در سرشماری 1335 ش، آماری از جمعیت این روستا ارائه نشده است؛ احتمالاً روستای شمس‌آباد در آن تاریخ خالی از سکنه و یا دارای جمعیتی بسیار اندک بوده است.
با رشد کالبدی شهر تهران در دهۀ 1340 ش، زمینهای شمس‌آباد همچون دیگر روستاهای تهران، خیابان‌بندی و از یکدیگر تفکیک شد و به یکی از محله‌های این کلان‌شهر بدل گشت. امروزه (1390 ش) خیابان اصلی شمس‌آباد به خیابان مجیدیه متصل می‌شود.
قدیمی‌ترین مسجد این محله، مسجد الهادی نام دارد. پارک صدف بر روی تپۀ شمس‌آباد، مدرسۀ ناشنوایان باغچه‌بان و مرکز خرید گلستان از جملۀ اماکن مهم در این محله به شمار می‌روند. دو میدان ملت و بهشتی از میدانهای اصلی محلۀ شمس‌آبادند. همچنین بزرگراه امام علی (ع) ــ که از روی مسیل لویزان می‌گذرد ــ در شرق شمس‌آباد قرار دارد و بزرگراه شهید زین‌الدین از میان شمس‌آباد می‌گذرد (معتمدی، همانجا؛ تحقیقات ... ).
مآخذ
تحقیقات میدانی مؤلف؛ ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، 1371 ش؛ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، 1328 ش؛ کریمان، حسین، قصران ( کوهسران)، تهران، 1356 ش؛ معتمدی، محسن، جغرافیای تاریخی تهران، تهران، 1381 ش.