جیرود
جیرود \ jīrūd\ ، روستایی در بخش رودبار قصران.
این روستا در فاصلۀ 26کیلومتری شمال غربی جادۀ لشکرک به شمشک و در فاصلۀ 6 کیلومتری مرکز شهر میگون (میدان شهید مطهری) و در فاصلۀ دوکیلومتری جنوب شمشک، در °35 و ´59 عرض شمالی، و °51 و ´28 طول شرقی، و در ارتفاع 358‘2متری از سطح دریا واقع شده است.
جیرود دارای آب‌وهوای سرد کوهستانی و مرطوب با میانگین بارش سالانۀ 660 -870 میلی‌متر است و حجم قابل توجهی از بارش آن به‌صورت بارش برفی است.
حد جنوبی روستای جیرود و مرز آن با میگون محلی به نام گاوچال، و حد شمالی آن با روستای دورود، محلی به‌نام سیاکِر است. کوه سمت شرق روستای جیرود کوشکک‌گردن و سمت شمال این کوه سنگ سیاکِر، و کوه سمت شمال غربی پیرفِک (درخت بید کهن‌سال) نام دارد و جنوب این کوه درۀ اوخوره (آبخوره) واقع است و کوه سمت غرب روستا سُرخک، و کوه سمت جنوب آن کوه قُلهک نام دارد. نام کوهها و مناطق اطراف روستای جیرود از گاوچال که مرز میان میگون و جیرود است، به سمت شمال و شرق جادۀ میگون به شمشک به ترتیب عبارت‌اند از: گاوچال، درۀ آبک، سرخ‌گردنی (گردنۀ سرخ)، درۀ کوچال، درۀ گَتِ گردن (گردنۀ بزرگ)، سرچشمه و سیاکر که به مرز روستای دورود ختم میشود.
کوههای مهم این بخش از روستا قلۀ آبک یا اوک، پی نُوسُم (محل چرانیدن برهها که سُم آنها نو و نرم است)، لَجنی، کَکُم‌چال، چَکُوت، بن‌لجنی و سپس بن‌لجنی پایین و در منتها‌الیه شمال منطقه، سرلجنی نامیده میشوند.
حدفاصل کوه پیرفِک که در شمال غربی روستای جیرود قرار دارد و کوه سرخک که در جنوب غربی روستا واقع است، درهای به نام اوخوره قرار گرفته است که آبریز آن از غرب به شرق جریان دارد و پس از عبور از وسط روستا به رودخانۀ جاجرود که در این محل به نام رودخانۀ جیرود نامیده میشود، متصل میشود. نام مناطق سمت شمال درۀ اوخوره از روستا به سمت غرب به نامهای کیلهپی (پیِجوی آب)، تنگه‌پی، آبشار، بندگاه، سرخ‌لَت، شمال سرخ‌لَت، سرخمیانبند، و چشمۀ اوخوره، و نام مناطق جنوبی دره از غرب به شرق تیزه‌اوخوره، تیزه‌کچولک، حلبیچال، سُرخکی‌چال، سرخک، رضایی‌سرخک، قلهک و بییکزمین یا بویک‌زمین نامیده میشوند.
در میان درۀ اوخوره و در فاصلۀ 500 متری غرب روستای جیرود، در مکانی که به نام آبشار نامیده میشود، آبشار طبیعی کوچکی بر اثر جریان عبور آب درۀ اوخوره ایجاد شده است که حدود 10 متر بلندی دارد و در فصل تابستان که سایۀ بلند درختان اطراف آن را کاملاً میپوشاند، از زیبایی خاصی برخوردار میشود.
اهالی روستای جیرود معتقدند که مکان اولیه و اصلی روستا در حدود 300 سال پیش محلی به‌نام سِیبِنه (محلی که درختان سیب وحشی در آنجا وجود داشت) در جنوب غربی درۀ اوغوره بوده است که حدود 1 کمـ با مکان کنونی روستا فاصله دارد، اما اهالی از آنجا کوچ کرده و به مکان کنونی آمدهاند.
روستای کنونی جیرود شامل دو محله است: 1. محلۀ جور (بالا) که در شمال تنگۀ اوخوره جای دارد و در بلندی واقع شده است؛ 2. محلۀ جیرود (پایین) که به آن «اون‌دَست» (آن طرف دره) نیز میگویند و خانههای احداث‌شده در آن نسبت به محلۀ دیگر در زمینهای پست‌تری قرار دارند.
نام خانوادگی بیشتر افراد بومی این روستا، «جیرودی» است. برخی از آنها در سالهای اخیر نام خانوادگی خود را به افشاری، صفابیشه و گرجی اطلاعی تغییر داده‌اند.
شغل قدیم اهالی روستای جیرود کشاورزی و دامداری بوده است. امروزه بیشتر جمعیت این روستا به تهران، و برخی نیز به شهرهای مجاور مهاجرت کردهاند. بیشتر جوانان روستای جیرود که به تهران رفتهاند، در ارتش و شرکت مخابرات مشغول به کارند. مهاجران به شهرهای اطراف نیز عموماً دارای مشاغل خدماتی‌اند.
تعداد خانوارهای ساکن دائمی روستای جیرود حدود 15 خانوار است و جمعیت غیرثابت آن در تعطیلات و تابستانها به حدود 150 خانوار میرسد. اندک دانشآموزان دورۀ ابتدایی جیرود به مدرسههای شمشک، و دانشآموزان دبیرستانی برای ادامۀ تحصیل به دبیرستانهای میگون میروند.
جیرود به‌سبب جمعیت اندک و نزدیکی آن به شهرهای شمشک و میگون، فاقد امکانات زیربنایی مناسب است و در آن فقط یک مسجد و یک حسینیه به‌عنوان اماکن عمومی وجود دارد.
بافت قدیم روستای جیرود کلاً تخریب و نوسازی شده است. تنها بنای قدیمی این روستا یک باب حمام است که دیرینگی آن به اواخر دورۀ قاجار و یا اوایل دورۀ پهلوی میرسد و به گفتۀ آگاهانِ روستا این حمام در ابتدا خزینهای بوده است و در دورۀ حکومت پهلوی دوم مجهز به دوش شد و اکنون متروکه است و از آن بهرهبرداری نمیشود. سقف حمام دارای گنبد عرقچین کوچک است و بنای حمام با ملاط آهک و سنگ لاشه احداث شده است.
روستای جیرود دارای دو معدن فعال و در حال بهرهبرداری است، یکی از آن دو، معدن سنگ لاشۀ قرمز رنگ است که در ضلع جنوبی روستا و جبهۀ غربی رودخانه و حدفاصل روستا و تنگ هملون قرار دارد و معدن دیگر که معدن فسفات است، در حدود 200متری جنوب شرقی روستا و شرق جادۀ آسفالته واقع است.
آب آشامیدنی اهالی روستای جیرود از چشمهای به نام چشمۀ آبخوره که در انتهای درۀ آبخوره در غرب روستا واقع است، تأمین، و به وسیلۀ لوله به روستا منتقل میشود. آب مورد نیاز باغهای اندک روستا که غالباً در محدودۀ حیاط خانهها قرار دارند، از طریق آب درۀ آبخوره و رودخانۀ جیرود تأمین میشود. مردم جیرود به زبان فارسی با گویشی شبیه مازندرانی گفت‌وگو میکنند.
ناصر پازوکی طرودی