تازه بهار
تازه بَهار، روزنامۀ سیاسی ـ ادبی که در مشهد در دو دورۀ جداگانه منتشر می‌شد.
دورۀ اول، برای مدت کوتاهی (14 ذیحجۀ 1329 - 22 محرم 1330ق / 6 دسامبر 1911-12 ژانویۀ 1912م) به مدیریت و سردبیری ملک‌الشعرا بهار به جای روزنامۀ نوبهار در مشهد انتشار یافت. روزنامۀ نوبهار (ه م) در 24 شوال 1329 به دستور کنسول روس در مشهد، توقیف شد. اندکی بعد، یعنی در 4 ذیحجۀ همین سال، ملک‌الشعرا بهار، با انتشار یک روزنامۀ تک برگی با عنوان مقدمه ـ تازه بهار و درج سر مقاله‌ای به نام «طلیعۀ تازه‌بهار»، مژدۀ انتشار روزنامۀ جدیدی با عنوان تازه بهار را اعلام داشت. تازه بهار دارای تمامی ویژگیهای نوبهار بود و مشی آن را دنبال می‌کرد و همچون نوبهار طرفدار و ناشر دیدگاههای حزب دموکرات و بیانگر اندیشه‌های آزادی‌خواهانه، ضدبیگانه، ضداستبداد و به ویژه مخالف مداخلات روسها در اوضاع داخلی ایران بود (نک : مقدمه ـ تازه بهار؛ نیز تازه بهار، شم 1، ص 1-2، شم 2، ص 1-2؛ قاسمی، 509؛ صدرهاشمی، 2 / 98؛ نیز نک : کهن، 2 / 610، 621). ملک‌الشعرا در سر مقالۀ مقدمه ـ تازه‌بهار، اوضاع نابسامان و دردناک ایران و بحرانهای سیاسی داخلی و خارجی را خاطر نشان کرده، و همین مسائل را سبب تأخیر در انتشار تازه بهار دانسته است (نک : مقدمه ـ تازه بهار). وی شیوه و هدف تازه بهار را ضمن درج عبارت «ترقی ایران ـ با حکومت عامیه»، اعلام کرده است (همانجا).
درج این گونه مقالات، به ویژه در شرایطی که ایران در اشغال قوای روس و انگلیس قرار داشت، سبب توقیف تازه‌بهار به‌دستوروثوق‌الدوله‌ــ وزیر‌امور‌خارجۀ‌‌وقت ــ و‌تبعید‌ملک‌الشعرا به همراه 9 تن از رهبران و اعضای حزب دموکرات خراسان در محرم 1330 / ژانویۀ 1912، به تهران گردید (قاسمی، 510؛ کهن، 2 / 621، 623، 692؛ آرین‌پور، 2 / 125) و به دنبال آن، تازه بهار در 22 محرم 1330 تعطیل شد (کهن، 2 / 692). تازه بهار در این مدت هفته‌ای 2 بار و در 4 صفحه منتشر می‌شد.
تازه بهار در شمارۀ اول (14 ذیحجۀ 1329) این‌گونه معرفی شده است: «نامه‌ای سیاسی، ادبی، اخلاقی، خواهان یگانگی و فزونی اسلام و اسلامیان و هوادار بزرگی و نیرومندی ایران و ایرانیان». در غالب سر مقاله‌های تازه بهار،موضوعات سیاسی ـ اجتماعی روز بحث و بررسی می‌شد. به عنوان نمونه در شمارۀ اول این نشریه مقاله‌ای مفصل دربارۀ انتخابات و تأثیر آن بر مشروطه به رشتۀ تحریر درآمده، و بر انتخاب وکیل «عالِمِ ایران دوست مشروطه طلبِ دین‌دار» تأکید شده است (ص 1-2). بعد از سر مقاله در غالب شماره‌ها، خلاصۀ «اخبار داخله» و «اخبار خارجه» به چاپ رسیده است؛ برای نمونه در مقدمه ـ تازه بهار ذیل «خلاصۀ اخبار خارجه»، به حوادث انقلاب چین و نبرد میان عثمانی و ایتالیا اشاره شده است. از «اعلان»های درخور ذکر که عموماً در تازه بهار چاپ می‌شد، می‌توان بر اعلان «انجمن خواتین همت» در تهران یاد کرد که در آن عموم بانوان کشور به همراهی و همدلی با مردان در راه استقلال ایران و نبرد با دشمن مهاجم دعوت شده‌اند (شم 1، ص4). در شمارۀ سوم تازه بهار عنوان «وقایع شهری» و «متنوعه» (ص 3-4) و در شمارۀ پنجم عنوان «مطبوعات» اضافه شده است (ص 4). به جز ملک‌الشعرا، نویسندگان دیگری از جمله ع. جعفرزاده و بهمن، با این روزنامه همکاری می‌کردند (نک : همان، شم 6، ص 3، شم 5، ص 2). جعفرزاده در شمارۀ نخست به عنوان معاون امور اداری معرفی شده است (ص 1). همچنین در برخی از شماره‌های تازه بهار اشعاری از تجلی سبزواری، بدایع‌نگار، ملک‌الشعرا بهار و شاعری که م ل ب ش معرفی شده، به چاپ رسیده است (نک : شم 2، ص 4، شم 6، ص 4، شم 9، ص 5). در شمارۀ چهارم تازه بهار نیز بخشی از متن و ترجمۀ کتاب غایة المراد فی بیان احکام الجهاد از حاج شیخ جعفرکبیر آمده است (ص 2-4).
از مقاله‌های قابل توجه مندرج در تازه بهار، مقالۀ یحیى ریحان، دانش‌آموز 15 ساله و مدیر آیندۀ مجلۀ گل زرد است (نک : صدرهاشمی، 4 / 157) که دربارۀ اوضاع ایران در همان دوران، بحث کرده است (شم 5، ص 2-3).
دورۀ دوم تازه بهار به مدیریت و سردبیری محمد ملک‌زاده، برادر ملک‌الشعرای بهار است که از جمادی‌الاول 1338ق / 1298ش هفته‌ای دوبار انتشار یافت (صدرهاشمی، 2 / 98؛ نیز نک : بیات، 1 / 363). در این دوره، تازه بهار که طرفدار جنبش اصلاحی خراسان بود، مقالات تندی خطاب به زمامداران تهران می‌نوشت و آنان را مانع پیشرفت و اصلاح امور خراسان معرفی می‌کرد؛ به همین سبب از سوی والی خراسان، قوام‌السلطنه برای مدت کوتاهی توقیف شد (صدر هاشمی، همانجا؛ کهن، 2 / 711). انتشار این روزنامه به مدت یک‌سال تا قیام کلنل محمدتقی‌خان پسیان در مشهد و کودتای رضاخان در اسفند 1299 دوام یافت و پس از آن برای همیشه تعطیل شد (کهن، صدرهاشمی، همانجاها).
مآخذ
آرین‌پور، یحیى، از صبا تا نیما، تهران، 1372ش؛ بیات، کاوه و مسعود کوهستانی‌نژاد، اسناد مطبوعات، 1286-1320ه ش، تهران، 1372ش؛ تازه بهار، مشهد، 1329-1330ق، شم 1- 9؛ صدرهاشمی، محمد، تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان، 1364ش؛ قاسمی، فرید، پژوهشنامۀ تاریخ مطبوعات ایران، تهران، 1376ش، س 1، شم 1؛ کهن، گوئل، تاریخ سانسور در مطبوعات ایران، تهران، 1362ش.