اشترینان

اشترینان \oštorīnān\، شهری در شهرستان بروجرد در استان لرستان. این شهر با حدود 800‘1 متر ارتفاع و موقعیتی دشتی در °34 و ´1 عرض شمالی و °48 و ´39 طول شرقی و 12 کیلومتری شمال غربی بروجرد، در مسیر اصلی بروجرد ـ ملایر واقع است ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها ... ، 37- 38). فاصلۀ این شهـر تا خرم‌آباد، مرکز استان، 133 کمـ‍ است (توکلی، 1 / 93). آب‌وهوای این شهر نیمه‌خشک، معتدل و مایل به سرد است ( فرهنگ‌ جغرافیایـی آبادیها، 38؛ جعفـری، دایرة‌المعارف ... ، 82). رودهـای گل‌گل و ملمیجان ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها، همانجا)، و شاخه‌های فرعی رود تیره در اطراف این شهر جریان دارند (زنده‌دل، 38- 39؛ جغرافی ... ، 2 / 1066). رشته‌کوه گَرین (گُرّو یا گرّی) (645‘ 3 متر) در غرب آن قرار دارد (مفخم پایان، 95؛ سهرابی، 15، 53؛ فرهنگ جغرافیایی آبادیها، 37؛ جغرافی، همانجا؛ جعفری، کوهها ... ، 474) که بَرآفتاب (425‘ 2 متر)، مجیدآباد (410‘ 2 متر) و پیش‌پرور (378‘ 3 متـر) از بلندترین قلل آن بـه‌ شمار می‌روند (همان، 95؛ فرهنگ جغرافیایی کوهها ... ، 2 / 198، 244، 247). اشترینان در گذشته مرکز سیلاخور علیا بود (کریمی، 78؛ کیهان، 2 / 444؛ جغرافی، همانجا) و با توجه به آثار برجای‌مانده، قدمت آن به دوران ساسانی (پادشاهی یزدگرد) یا اوایل حملۀ عرب بازمی‌گردد ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها، 38؛ جغرافی، همانجا؛ دولتیاری، 117). 
ازآنجاکه اشترینان در منطقه‌ای حاصلخیز قرار دارد (سهرابی، 27؛ دولتیاری، 116)، اهالی بر این باورند که در گذشته‌های دور نیز ساکنان آن مازاد محصول کشاورزی خود را با دامهایی چون گوسفند، اشتر و الاغ، معاوضه می‌کردند و بر همین اساس این شهر را اشتر (استر) به نان،‌ نام‌ داده‌اند ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها، توکلی، همانجاها؛ جغرافی، 2 / 1097). به‌ روایت دیگر، این منطقه حتى پیش‌از دوران ساسانی (کاسیها، مادها و هخامنشیان) به‌عنوان مکانی مناسب برای پرورش و نگهداری اسب به شمار می‌رفت و ازاین‌رو، این شهر را اشتربان نامیده‌اند (چکنگی، 26، 167؛ سهرابی، فرهنگ جغرافیایی آبادیها، جغرافی، همانجاها)؛ همچنین برخی معتقدند که اشترینان از مکانهای میتراپرستی بوده، و نام امروزی آن تغییرشکل‌یافتۀ اشتیرا (ایستاره یا همان سیارۀ مشتری) است (توکلی، همانجا). 
اشترینان در 1335 ش به طور رسمی شهر شناخته شد ( نشریه ... ، 53). جمعیت این شهر در اواخر دهۀ 1320 ش، 500‘ 4 تن بود ( فرهنگ جغرافیایی ایران، 6 / 16) که در 1385 ش به 264‘ 5 تن (408‘1 خانوار) افـزایش یافت («درگاه ... »، بش‍ ). فعالیت اقتصادی ساکنان بیشتر در بخش خدمات، و کمتر در بخشهای دیگری، چون صنعت و کشاورزی است (سرشماری ... ، 40). انگور مهم‌ترین محصول باغی اشترینان است ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها، جغرافی، دولتیاری، همانجاها). اهالی این شهر شیعی‌مذهب‌اند و به زبان فارسی و با گویش لری سخن می‌گویند ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها، همانجا). 
در اواخر دورۀ قاجار، اشترینان صحنۀ درگیری میان سالارالدوله، برادر محمدعلی شاه مخلوع، و عوامل حکومت وقت بود (دولتیاری، 180؛ والی‌زاده، 478). طایفۀ روزبهانی از طوایف لر کوچک، که در گذشته از شیراز به اشترینان مهاجرت کرده‌اند، از ساکنان امروزی شهر به‌ شمار می‌روند (امان‌اللٰهی، 133، 137، 138، 174؛ جغرافی، همانجا). از آثار باستانی برجای‌مانده در این شهر می‌توان به سنگ‌قبرهای منسوب به دوران ساسانی و اوایل حملۀ عرب اشاره کرد ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها، جغرافی، همانجاها؛ دولتیاری، 117). همچنین یک گردشگاه طبیعی ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها، همانجا) و دو معدن (فلدسپات و سنگ آهک) در حوالی این شهر قرار دارند ( نام ... ، 44). 

مآخذ

امان‌اللٰهی بهاروند، سکندر، قوم لر، تهران، 1374 ش؛ توکلی مقدم، حسین، وجه تسمیۀ شهرهای ایران، تهران، 1375 ش؛ جعفری، عباس، دایرة‌المعارف جغرافیایی ایران، تهران، 1379 ش؛ همو، کوهها و کوه‌نامۀ ایران، تهران، 1368 ش؛ جغرافی کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، تهران، 1366 ش؛ چکنگی، علیرضا، فرهنگ‌نامۀ تطبیقی نامهای قدیم و جدید مکانهای جغرافیایی (ایران و نواحی مجاور)، مشهد، 1378 ش؛ «درگاه ملی آمار»، آمار (مل‍ ‌)؛ دولتیاری، روح‌الدین، لرستان، سرزمین تاریخ کهن، خرم‌آباد، 1375 ش؛ زنده‌دل، حسن و دیگران، مجموعۀ راهنمای جامع ایران‌گردی (استان لرستان)، تهران، 1379 ش؛ سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1375 ش)، نتایج تفصیلی، استان لرستان، مرکز آمار ایران، تهران، 1376 ش؛ سهرابی، محمد، لرستان و تاریخ قوم کاسیت (کاسیان)، خرم‌آباد، 1376 ش؛ فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (همدان)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، 1376 ش، ج 47؛ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان ششم، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، 1330 ش؛ فرهنگ جغرافیایی کوههای کشور، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، 1379 ش؛ کریمی، بهمن، جغرافی مفصل تاریخی غرب ایران، تهران، 1316 ش؛ کیهان، مسعود، جغرافیای مفصل ایران، تهران، 1310-1311 ش؛ مفخم‌پایان، لطف‌الله، فرهنگ کوههای ایران، تهران، 1352 ش؛ نام و نشان معادن فعال کشور (1365 ش)، مرکز آمار ایران، تهران، 1368 ش؛ نشریۀ تاریخ‌تأسیس‌دار، وزارت کشور، تهران، 1378 ش؛ والی‌زادۀ معجزی، محمدرضا، تاریخ لرستان (روزگار قاجار)، به‌کوشش حسین والی‌زادۀ معجزی و محمد والی‌زادۀ معجزی، تهران، 1380 ش؛ نیز:

Amar, www. amar. org. ir / nofoos 1385 / default. aspx ? tabid = 549 & agent Type = view & property ID = 1483.