اشتران کوه
اُشْتُرانْ كوه، از بلندترین رشته‌كوههای كوهستان زاگرس. این رشته كوه بخشی از چین‌خوردگی زاگرس (میانی) است كه در امتداد شمال باختری ـ جنوب خاوری به طول حدود 50 كم و عرض حدود 2 تا 11 كم در فاصلۀ دو شهرستان دورود و الیگودرز از استان لرستان قرار گرفته است، به‌گونه‌ای كه از 10 كیلومتری جنوب خاور شهر دورود (مركز شهرستان دورود) آغاز، و به جنوب روستای چقاگرگ (در بخش مركزی شهرستان الیگودرز) منتهی می‌شود. بلندترین قلۀ اشتران كوه «سَنْ بُران» 150‘4 متر ارتفاع دارد و قله‌های مهم آن از شمال باختری به جنوب خاوری اینهاست: چال میشان، گل‌گل، گل‌گهر، سن‌بران، كوله‌لایو، میرزایی، فیالسون، لگه، سراب شاه تخت، سوزنی مهرجمال، مهرجمال، پیاره دره تخت، پیاره كمندون، ازنادر و كوله جنو (جعفری، 1 / 63؛ نقشۀ عملیات).
در ارتفاعات اشتران كوه دره‌هایی یخچالی وجود دارد كه در اصطلاح محلی به آنها چال می‌گویند. از جملۀ این چالها می‌توان از چال میشان، چال كبود، چال بران، چال فیالسون، چال شاه‌تخت، چال پیارو و چال همایون نام برد (خنجی، 54-55). رودهای كوچك بسیاری از این قله‌ها سرچشمه می‌گیرند كه مهره زرین، ماربره، گهررود، دره دایی و دره دزدان از آن جمله‌اند. دریاچۀ گهر در یكی از دامنه‌های جنوب باختری اشتران‌كوه و در درۀ گَهَررود قرار دارد (جعفری، همانجا).
دامنه‌های اشتران كوه از دیرباز محل استقرار برخی طوایف بوده است؛ چنانكه در حدود سال 500 ق، خاندان فضلویه كه از كردهای شام شمرده می‌شدند، پس از مهاجرت از آنجا و عبور از میافارقین و آذربایجان، دامنه‌های شمالی اشتران‌كوه را به عنوان محل استقرار خود برگزیدند. آنان بعدها به اتابكان لرستان شهرت یافتند (اقبال، 443؛ مشكوتی، 64). مراتع دامنه‌های اشتران كوه مورد استفادۀ عشایر این ناحیه است. اشتران كوه و به ویژه دریاچۀ گهر دارای جاذبه‌های طبیعی بسیاری است (جعفری، همانجا).
مآخذ
اقبال، عباس، تاریخ مغول از حملۀ چنگیز تا تشكیل دولت تیموری، تهران، 1364 ش؛ جعفری، عباس، كوهها و كوه‌نامۀ ایران، تهران، 1368 ش؛ خنجی، عبدالواحد، «فرهنگ كوههای ایران»، شكار و طبیعت، تهران، 1339 ش، شم 7؛ مشكوتی، نصرت‌الله، از سلاجقه تا صفویه، تهران، 1343 ش؛ نقشۀ عملیات مشترك (زمینی)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، 1371 ش، گ 9- 39.
مژگان نظامی