آیات الاحکام

آیاتُ الْاَحْكام، عنوان مشهور و اصطلاحیِ تعدادی از كتب فقهی استدلالی كه بر پایۀ آیات فقهی قرآن مجید نوشته شده است. برخی از این كتابها نامهای خاص دارند، و برخی دیگر به آیات الاحكام موسومند. در شمار كتابهایی كه با نام آیات الاحكام تألیف شده‌اند، این كتابها را می‌‌توان یاد كرد:
1. تألیف محمدبن علی بن ابراهیم استرابادی (د 1028 ق / 1619 م)، فقیه، محدّث و عالم رجال. وی در همۀ ابواب فقهی از طهارت تا قضا و شهادت بحث كرده است. نسخه های خطی این اثر در كتابخانه‌های آستان قدس (آستان، 4 / 403) و ملّی تهران (ملی، 9 / 285) موجود است.
2. تألیف محمد باقر بن محمد حسن قاینی بیرجندی از دانشمندان سدۀ 13 ق / 19 م، كه در شوال 1299 ق از نگارش آن فراغت یافته است. نسخۀ خطی این اثر در كتابخانۀآیت‌الله مرعشی در قم نگهداری می‌‌شود (مرعشی، 9 / 197).
3. تألیف ملك علی تونی كه به نام شاه سلیمان صفوی (1077-1105 ق / 1666-1693 م) تألیف كرده است. نسخۀ خطی مورخ 1098 ق این كتاب در كتابخانۀ آستان قدس موجود است (آقابزرگ، 1 / 44).
برخی از كتبی كه در آیات الاحكام، تحت نامهای خاص تألیف شده‌اند، عبارتند از: احكام القرآن؛ ایناس سلطان المؤمنین؛ بدایع الكلام؛ تحصیل الاطمینان؛ تفسیر شاهی؛ تفسیر قطب شاهی؛ تقریب الافهام؛ الجامع الاحكام القرآن؛ دررالایتام؛ دلائل المرام؛ روایع البیان؛ زبدة البیان؛ فقه القرآن معروف به فقه راوندی؛ قلائد الدّرر؛ كنزالعرفان؛ لبّ الالباب؛ مسالك الافهام؛ معارج السّؤول؛ مفاتیح الاحكام؛ منهاج الهدایة؛ نثر الدّرر الایتام؛ النّهایة (آقابزرگ، 1 / 40 به بعد). شماری از این كتابها در جای خود مورد بحث قرار خواهد گرفت.

مآخذ

آستان قدس، فهرست؛ آقابزرگ، الذّریعة؛ مرعشی، خطی؛ ملی، خطی.

بخش معارف اسلامی