آسیای جنوب شرقی
آسیای جنوب شرقی \āsiyā-ye jonūb-e šarqī\، ناحیۀ گسترده‌ای از قارۀ آسیا در شرق شبه‌قارۀ هند و جنوب چین. عنوان آسیای جنوب شرقی از جنگ جهانی دوم رایج شد. این سرزمین از دو بخش تشکیل شده است: بخش خشکی، یا سرزمینِ اصلی، شامل شبه‌جزیرۀ هندوچین، و بخش جزیره‌ای. سرزمین اصلی دربر‌گیرندۀ کشورهای تایلند، سنگاپور، کامبوج، لائوس، میانمار (برمه) و ویتنام است. بخش جزیره‌ای از جزیرۀ بورنئو، مجمع‌الجزایر اندونزی و مجمع‌الجزایر فیلیپین تشکیل شده است. کشورهای اندونزی، برونئی، تیمور شرقی و فیلیپین در این بخش قرار دارند. مالزی کشوری است که در هر دو بخش اصلی و جزیره‌ای جای گرفته است.
همسایگان آسیای جنوب شرقی (چین و هندوستان) از دیرباز این سرزمین را ناحیه‌ای مستقل به شمار می‌آوردند. چینیها و ژاپنیها این پهنه را دریاهای جنوب، و هندیها آن را سرزمین طلا می‌نامیدند. هندوستان و چین تا پیش از سدۀ 16 م بر این منطقه نفوذ داشتند. از آن زمان تا نیمۀ دوم سدۀ 20 م بخشهای گوناگون این سرزمین، به‌جز تایلند، مستعمرۀ قدرتهای غربی، به‌ویژه بریتانیا، اسپانیا، فرانسه و هلند بود.
آسیای جنـوب شرقی پهنـه‌ای به مساحت حدود 13میلیون کمـ2 را در بر می‌گیرد کـه نزدیک به 000‘500‘4 کم آن را خشکیها تشکیل می‌دهند. این منطقه بنا‌بر برآورد 2010 م، بیش از 590 میلیون تن جمعیت دارد. آب‌وهوای استوایی، نیمه‌استوایی و موسمی موجب بارشهای فراوان در بیشتر نقاط این سرزمین می‌شود. آسیای جنوب شرقی از نظر مواد معدنی بسیار غنی است. قلع، نفت، زغال‌سنگ، مس و طلا به‌وفور در این سرزمین وجود دارد. چوب و نارگیل از فراورده‌های صادراتیِ جنگلهای متراکم منطقه به شمار می‌آید.
این سرزمین در زمرۀ متنوع‌ترین بخشهای جهان از نظر فرهنگی است. مردمان بومی آسیای جنوب شرقی از یکی از شاخه‌های نژاد زرد به شمار می‌روند که ویژگیهای آن عبارت است از پلکهای مغولی‌شکل، قامت کوتاه، پوست قهوه‌ای روشن، چهره و بینی پهن (نه به اندازۀ زردپوستان شمالی)، موهای صاف و مشکی، و دندانهای بزرگ.
اتحادیۀ کشورهای آسیای جنوب شرقی (آسهآن)
این اتحادیه در 1967 م / 1346 ش از کشورهای اندونزی، تایلند، سنگاپور، فیلیپین و مالزی تشکیل شد و سپس از 1984 تا 1999 م، به‌ترتیب، کشورهای برونئی، ویتنام، لائوس، میانمار (برمه) و کامبوج به آن پیوستند. هدف از تشکیل این سازمان کمک بـه پیشبـرد رشد اجتمـاعی ـ اقتصادی و ثبات منطقه‌ای از راه همکاری در زمینه‌های بانکداری، بازرگانی، فنّاوری، کشاورزی، صنعت و گردشگری بود. دبیرخانۀ این سازمان در جاکارتا، پایتخت اندونزی قرار دارد.
اتحادیۀ آسهآن جانشین اتحادیۀ دیگری به نام اتحادیۀ آسیای جنوب شرقی (آسا) شد که در 1961 م از فیلیپین، تایلند و فدراسیون مالایا (بخشی از مالزی کنونی)، و با هدف همکاری در راه صلح و رفاه شکل گرفته بود. در نیمۀ دهۀ 1970 م، پس از پایان‌یافتن جنگ ویتنام، موازنۀ قدرت در آسیای جنوب شرقی تغییر کرد. به‌دنبال آن، رشد اقتصادی منطقه اتحادیه را نیرومندتر ساخت. در 1976 م، نخستین گردهمایی سران کشورهای عضو آسهآن در بالیِ اندونزی برگزار شد و به توافق بر سر چندین طرح صنعتی انجامید و در آن، پیمان همکاری منطقه‌ای به امضا رسید. پس از پایان‌گرفتن جنگ سرد میان ایالات متحدۀ آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی در اواخر دهۀ 1980 م، کشورهای عضو آسهآن استقلال سیاسی بیشتری در منطقۀ خود اعمال کردند و در دهۀ 1990 م ابتکار عمل در دادوستد منطقه‌ای و مسائل امنیتی را به دست گرفتند. در 1992 م تعرفه‌های درون‌منطقه‌ای کاهش یافت و با ایجاد منطقۀ آزاد بازرگانی آسهآن، تسهیلاتی برای سرمایه‌گذاری خارجی در نظر گرفته شد. کشورهای عضو سازمان برای نشان‌دادن پای‌بندی خود به دیپلماسی بین‌المللی، حقوق بشر، و ارزشهای مردم‌سالارانه، منشور آسهآن را در 2007 م امضا کردند.
گردهمایی سران آسهآن و نشست وزیران خارجۀ کشورهای عضو، سالانه برپا می‌شود. انجمنی دائمی، متشکل از چند وزیر و سفیر، در فاصلۀ گردهماییها بر گردش امور نظارت می‌کند.
سمت دبیرکلی آسهآن به‌صورت گردشی، هر 3 سال یک‌بار به یکی از کشورهای عضو تعلق می‌گیرد. آسهآن از چندین کمیتۀ فنی در زمینه‌های مالی، کشاورزی، صنعت، دادوستد و ترابری، و بیش از 70 گروه‌‌کاری تشکیل شده است. گزارش فعالیتهای آسهآن به‌صورت سالانه، و خبرنامۀ آن دو هفته یک بار انتشار می‌یابد. آسهآن امیدوار است در 2015 م به‌یکپارچگی اقتصادی دست یابد.
مآخذ
Americana, 2006 (under «Southeast Asia»); Britannica , 1986 (under «Southeast Asian local race»), 2010 (under «Southeast Asia»; «ASEAN»); Columbia, 6th edition (under «Association of Southeast Asian Nations»); Encarta, 2009 (under «Southeast Asia»; «Association of Southeast Asian Nations»); The World Gazetteer, www.world-gazetteer.com (acc. Jun. 30, 2012).