دهاندهان:از اعضاى بدن است .به اوّلین قسمت دستگاه گوارش؛ شامل لب ها، زبان، دندان ها و غدد بزاقى، دهان گویند. ۱ - کاربرد فقهیاز احکام دهان، در باب هاى طهارت، صلاة، صوم، حج و تجارت سخن رفته است. ۲ - احکام دهان۲.۱ - دهان و طهارت۱) بنابر قول به نجس شدنِ درون اعضا (بواطن) نظیر دهان، اگر دهان بر اثر ملاقات با نجس یا متنجس ،نجس شود، با زوال عین نجاست به سبب بلعیدن آن، پاك مى‌گردد. البته فروبردن نجس در صورتى كه در آب دهان مستهلک نشود، حرام است. [۱]
العروة الوثقىٰ،ج ۱، ص ۲۷۶.
[۲]
التنقیح (الطهارة)،ج ۳، ص ۲۵۰ تا ۲۵۲.
۲)قرار دادن نگین عقیق، كه بر آن، شهادت به توحید، نبوّت و امامت نوشته شده، در دهان میّت و بستن دهان او پس از مرگش و نیز نزدیك كردن تلقین كننده دهان خود را به گوش هاى میّت ،هنگام تلقین ، مستحب است . ۲.۲ - ملاقات با نجس در داخل دهانو آیا اگر دهان ظرف و محل ملاقات غیر نجس با نجس شود یعنی اگر چیزی که در دهان است در داخل آن با نجس برخورد کند، آیا نجس می‌شود؟ امام خمینی در کتاب تحریرالوسیله دراین‌خصوص در یک حکم کلی می‌نویسد: «ملاقاة ما فی الباطن بالنجاسة التی فی الباطن لا ینجّسه، فالنخامة اذا لاقت الدم فی الباطن وخرجت غیر متلطّخة به طاهرة. نعم، لو ادخل شی‌ء من الخارج ولاقی النجاسة فی الباطن، فالاحوط الاجتناب عنه، و ان کان الاقوی عدم لزومه.» [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲۹، کتاب الطهارة، القول فی کیفیة التنجس بها، مسالة ۱۰.
چیزی که در باطن بدن با نجاستی که در باطن است ملاقات می‌کند نجس نمی‌شود، بنابراین خلطی که در باطن بدن با خون ملاقات نموده ولی وقتی که بیرون می‌آید آلوده به خون نباشد پاک است. البته اگر چیزی از خارج به داخل وارد شود و در داخل به نجاست برسد (و سپس بدون آلودگی بیرون بیاید) احتیاط آن است که از آن اجتناب شود؛ اگرچه بنابر اقوی اجتناب لازم نیست.۲.۲.۱ - رسیدن خون لای دندان به غذا داخل دهاناگر غذایی که خورده است پاک باشد ولی خون از دندان‌ها بیرون بیاید چنانچه به غذا نرسیده باشد - اگرچه آب دهان بعد از رسیدن به خون، به غذا برسد - پاک است و اگر خون به غذا رسیده باشد بنابر احتیاط (واجب) محکوم به نجاست است. [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۳۵، کتاب الطهارة، فصل فی المطهرات، اولها الماء، مسالة ۸.
۲.۳ - دهان و صلاة۱)كسى كه به سبب خوردن سیر و پیاز و مانند آن، دهانش بو مى‌دهد، در حدّى كه بوى بد آن دیگران را مى‌آزارد، مکروه است به مسجد برود. [۹]
توضیح المسائل مراجع،ج ۱، ص ۵۰۸ م ۹۱۵.
۲)بنابر مشهور، بستن دهان با دهان بند در نماز، در صورتى كه مانع خواندن قرائت نگردد براى مرد، مکروه است. ۲.۴ - دهان و صوم۱)فروبردن اخلاط بینی اگر وارد فضاى دهان نشود روزه را باطل نمى كند. امام خمینی در تحریرالوسیله با بیان این مطلب می‌فرماید: «و بنابر اقوی بین آنچه از سر فرود آید و یا از سینه بیرون آید فرقی نیست»، [۱۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۳۰۲، کتاب الصوم، القول فیما یجب الدمسک عنه، مسالة ۱۷.
۲)در بطلان روزه با فروبردن اخلاط بینی پس از ورود به فضاى دهان،اختلاف است. [۱۲]
جواهر الكلام،ج ۱۶، ص ۲۹۷ تا ۳۰۰.
به عقیده امام خمینی روزه‌دار «آنچه که به فضای دهان رسیده است را باید بنابر احتیاط (واجب) فرو نبرد؛ و اگر اخلاط از دهان بیرون آید و بعد آن را فروبرد، روزه‌اش باطل می‌شود.» [۱۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۳۰۲، کتاب الصوم، القول فیما یجب الدمسک عنه، مسالة ۱۷.
و در این صورت که «اخلاط به فضای دهان رسیده و بعد فروبرده به احتیاط واجب قضا و کفاره دارد.» ۳)خون آلود كردن دهان به سبب كشیدن دندان و مانند آن براى روزه ،دار مکروه است. [۱۶]
توضیح المسائل مراجع،ج ۱، ص ۹۲۵ م ۱۶۵۷.
۲.۵ - دهان و حجخوش بو كردن دهان با جویدن اذخر هنگام دخول حرم مکّه و مسجدالحرام، مستحب است. ۲.۶ - دهان و تجارتبنا به تصریح برخى، بوى بد دهان برده، كه ناشى از بیمارى باشد ،عیب به شمار مى‌رود و موجب ثبوت خیار براى خریدار است و او مى تواند معامله را فسخ كند یا امضا نموده و ارش بگیرد. ۳ - پانویس
۴ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص۶۷۰ تا۶۷۱ • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |